Wnętrostwo jąder jest to stan, w którym jedno lub obydwa jądra nie znajdują się w mosznie. Inaczej nazywa się go niezstąpieniem jąder. Skoro mowa o zstąpieniu jąder sugeruje to ich wcześniejsze przemieszczanie się. Zobaczmy jaką drogę przebywają jądra w trakcie swego rozwoju w życiu płodowym chłopca.
W początkowym stadium znajdują się na prawo i na lewo od tętnicy głównej w jamie brzusznej. Zaczynają się rozwijać z zawiązków koło 6-7 tygodnia i umiejscowione są wtedy jeszcze na wysokości nerek. Około trzeciego miesiąca życia płodowego zaczynają przesuwać się do wewnętrznego ujścia kanału pachwinowego.
Pod koniec ciąży, na około dwa miesiące przed porodem, jądra pod wpływem hormonów przesuwają się w kierunku worka mosznowego, zstępując wzdłuż kanału pachwinowego. Najczęściej znajdują się w nim już przed przyjściem chłopca na świat. Jeżeli tak się nie stanie i jądra nie będą obecne w mosznie przy narodzeniu stwierdza się wnętrostwo.
Brak jądra, czy nawet obydwu, w mosznie niemowlęcia niewątpliwie budzi obawy rodziców, jednak najczęściej nie jest to nadal groźny stan. W ciągu trzech miesięcy, maksymalnie do roku jądra samoistnie zejdą do moszny i dalej będą funkcjonować prawidłowo.
Dane statystyczne z różnych źródeł podają, że od 1% do 4% chłopców rodzi się z wnętrostwem jedno lub obustronnym, przy czym obustronne zdarza się dużo rzadziej. Możliwa jest także okresowa nieobecność jądra spowodowana silnym odruchem mięśnia dźwigacza jąder, który cofa je do jamy brzusznej. Stres, napięcie dziecka oraz niska temperatura nasilają odruch dźwigacza jąder. Ta przypadłość określana jest jako jądro wędrujące.
Rodzaje wnętrostwa jąder
Ze względu na moment rozwoju, w jakim proces zstępowania jądra został zaburzony możemy wyróżnić różne rodzaje wnętrostwa:
- wnętrostwo prawdziwe (jądro brzuszne) – niezastąpione jądro leży w jamie brzusznej, poza otrzewną lub wewnątrz niej, powyżej ujścia wewnętrznego kanału pachwinowego
- jądro kanałowe – umiejscowione jest w kanale pachwinowym
- jądro przemieszczone (ektopia jądra) – niezastąpione jądro znajduje się zupełnie poza obszarem prawidłowej drogi zstępowania
- jądro wędrujące – leży w ujściu zewnętrznym kanału pachwinowego. Samoistnie lub przy działaniu rozmaitych czynników takich jak zimo, stres, wysiłek fizyczny jądro może schodzić do moszny na prawidłowe miejsce oraz cofać się do ujścia zewnętrznego kanału pachwinowego
- anorchia – wrodzony brak jąder
- wnętrostwo nabyte – przy urodzeniu jądra są prawidłowo umiejscowione w worku mosznowym, a potem w trakcie rozwoju stwierdza się ich brak w mosznie. Jest to związane ze zbyt wolnym wzrostem powrózka nasiennego. Wnętrostwo nabyte może być też następstwem urazów mechanicznych.
Wnętrostwo jąder – przyczyny
Zstępowanie jąder może się zatrzymać przed porodem. Przyczyny wnętrostwa są trudne jednoznacznie do określenia. Uważa się, że może je powodować wiele czynników. Wśród nich wymienia się takie jak:
- zaburzenia układu hormonalnego
- zaburzenia w przekazie impulsów w nerwie płciowo-udowym
- wady anatomiczne np.: niedrożność kanału pachwinowego, zamknięte wejście do moszny i inne
- częściej wnętrostwo dotyka noworodki urodzone przedwcześnie
Wnętrostwo jąder – skutki wnętrostwa jąder
Niezstąpienie jądra zwiększa ryzyko jego niedorozwoju i prawdopodobieństwo upośledzenia jego funkcji. Najbardziej narażone na to są jądra, które utknęły w jamie brzusznej lub zeszły z prawidłowej drogi zstępowania. Proporcjonalnie im niezstąpione jądro znajduje się bliżej swego prawidłowego miejsca w mosznie, tym mniejsze jest ryzyko deformacji. Istotnym czynnikiem jest też to czy jądro zstąpiło samoistnie czy konieczna była interwencja lekarska oraz czas – czy znalazło się na miejscu w ciągu pierwszych miesięcy życia chłopca.
Nieleczone wnętrostwo jąder prowadzi do licznych powikłań:
Niepłodność – w mosznie panuje temperatura niższa o 2-3 niż wewnątrz ciała i jest dokładnie taka, jakiej potrzeba by proces spermatogenezy przebiegał prawidłowo. U chłopców, którzy zostali objęci leczeniem dopiero w okresie dojrzewania obserwuje się 80% bezpłodność. Wynika to dokładnie z powodu:
- zmniejszenia liczby komórek Leydiga
- degeneracji komórek Sertolego
- opóźnienia dojrzewania i zaniku gonocytów
- opóźnienia pojawienia się spermatogonii
- zaburzenia lub opóźnienia rozwoju spermatocytów
- zmniejszenia ilości komórek płciowych
- zmniejszenia stężenia inhibiny B
Nowotwory – jest przyczyną 10% wszystkich nowotworów jąder, zwiększa ryzyko raka o 40%. Najczęstszym nowotworem w nieleczonym wnętrostwie jest seminoma (nasieniak), natomiast w jądrach sprowadzonych do worka mosznowego są to raki zarodkowe. Ryzyko rozwoju nowotworu wzrasta z wyższym położeniem jądra
Urazy jądra – pozostając wewnątrz ciała jest ono narażone na urazy mechaniczne wynikające z naprężających się podczas ruchu mięśni i powięzi
Zmiany psychiczne – mogą u chorego mężczyzny wynikać z osłabienia poczucia własnej wartości
Wnętrostwo jąder – leczenie
Chłopcy urodzeni z niezstąpionymi jądrami powinni być uważnie obserwowane przez rodziców i jeżeli do roku samoistnie nie znajdą się one w worku mosznowym lekarz zadecyduje o podjęciu leczenia. Pierwszym krokiem jest leczenie hormonalne. Terapia polega na domięśniowym podawaniu gonadotropiny łożyskowej hCG albo donosowej aplikacji naturalnego hormonu podwzgórzowego GnRH – analogów gonadoliberyny. Stosuje się również skojarzenie obu tych hormonów.
Jeśli leczenie hormonalne nie przynosi efektu konieczny jest zabieg operacyjny (orchidopeksja), zwłaszcza jeśli wnętrostwu towarzyszy przepuklina pachwinowa. Zabieg powinien być przeprowadzony przed 2, a najpóźniej do 3 roku życia chłopca.
