Wąglik jest chorobą zakaźną, odzwierzęcą. Wywołują ją bakterie tzw. laseczki wąglika, wielkości kurzu (Bacillus anthracis). Nosicielami bakterii wąglika są zwierzęta roślinożerne: bydło, kozy, konie i owce. Człowiek zaraża się wąglikiem poprzez spożywanie produktów odzwierzęcych, pochodzących od zarażonych zwierząt.
Wąglik wnika do organizmu człowieka poprzez uszkodzoną skórę, układ oddechowy i pokarmowy. Mimo że występuje na całym świecie, aktywny jest najbardziej w środowisku o niskiej świadomości standardów higieny. U ludzi występuje rzadko, zdarzają się przypadki zarażenia wąglikiem wśród pracowników zatrudnionych w przetwórstwie produktów odzwierzęcych. Laseczki wąglika cechuje duża odporność na warunki środowiskowe.
Źródła zakażenia wąglikiem
Laseczka wąglika w stanie zasuszonym, tzw. przetrwalnik może przetrwać nawet 40 lat zachowując zdolność do zakażania. Źródłem zakażenia wąglikiem najczęściej jest pasza zawierająca przetrwalniki wąglika lub woda powierzchniowa,. Zwierzęta mięsożerne zarażają się wąglikiem poprzez zjedzenie padłych osobników. Do zakażenia pomiędzy zdrowymi zwierzętami dochodzi wtedy, gdy krew lub wydaliny zwierzęcia chorego przenikną przez uszkodzoną skórę bądź błonę śluzową.
Rezerwuarem dla przetrwalników wąglika mogą być tereny grzebania zwierząt, padłych wskutek zarażenia wąglikiem. Bakterie mogą roznosić też owady, mogą one znajdować się również w zakażonych wodach powierzchniowych. Nie stwierdzono do tej pory przenoszenia bakterii wąglika z człowieka na człowieka. Natomiast człowiek najczęściej ulega zarażeniu poprzez skórę- mamy wtedy do czynienia z postacią skórną zarażenia. Postać płucną wywołuje wdychanie powietrza zawierającego zarazki lub przetrwalniki, postać jelitowa występuje po spożyciu zakażonego mięsa lub jego przetworów.
Rozpoznanie zarażeniem wąglika
Należy zachować daleko idącą ostrożność w diagnozowaniu choroby. Objawy zarażenia wąglikiem są podobne do symptomów ostrego zatrucia. Ostateczną odpowiedź dają badania laboratoryjne: posiew krwi, ropy, plwociny…
Objawy zakażenia wąglikiem
Okres wylęgania choroby trwa od 1 do 14 dni. W zależności od drogi, jaką wprowadzone zostały do organizmu człowieka bakterie wąglika, rozróżniamy wersję: skórną, płucną i żołądkowo-jelitową.
W 95% przypadkach mamy do czynienia z postacią skórną. W miejscu wniknięcia laseczek wąglika (otarcie naskórka, ranka) pojawiają się niewielkie grudki przybierające postać pęcherzyka, kolejno powstaje krosta ze strupem okolonym pęcherzykami. Gojenie ranek trwa ok. 6 tygodni, jeżeli w następstwie zarażenia nie występuje posocznica. Po podaniu antybiotyków chory zostaje całkowicie wyleczony.
Postać płucna wąglika
Groźna dla zdrowia i życia pacjenta. Powstaje w wyniku wdychania dużej ilości przetrwalników. Pierwsze objawy przypominają ostre zapalenie płuc, towarzyszy im wysoka gorączka, dreszcze, obrzęk płuc, odpluwanie krwistą plwociną. Po okresie 2 do 4 dni, choroba przechodzi do fazy ciężkiej niewydolności oddechowej z posocznicą. Pacjent umiera szybko, w czasie 24-36 godzin.
Postać żołądkowo-jelitowa
Występuje dość sporadycznie, najczęściej po spożyciu mięsa z zachowanymi przetrwalnikami. Pierwszymi objawami są: wymioty, gorączka powyżej 40 st. C, bóle brzucha i krwawa biegunka. W dalszej kolejności występuje posocznica prowadząca do zgonu pacjenta. W czasie 2 do 5 dni od wystąpienia pierwszych symptomów choroby, może nastąpić zgon. Do śmierci pacjenta dochodzi w ok. 25 do 60% przypadkach zachorowań.
Charakterystycznymi dla zakażenia wąglikiem objawami pośmiertnymi są: szybki rozkład gnilny przy niepełnym stężeniu zwłok. Z naturalnych otworów ciała następuje wyciek słabo krzepnącej i ciemnej w odcieniu krwi.
Leczenie pacjentów zarażonych wąglikiem
W leczeniu zachorowań wywołanych bakterią wąglika najważniejszym czynnikiem jest czas. Czas i prawidłowo oraz szybko postawiona diagnoza. Leczenie odbywa się w warunkach szpitalnych, tylko one są w stanie zagwarantować skuteczność leczenia. Pacjentowi podaje się antybiotyki : penicylinę, ciprofloksacynę, doksycyklinę oraz leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe.
Wąglik – powikłania
Charakterystyczne powikłania szczególnie dla postaci płucnej i żołądkowo-jelitowej to posocznica. Może też wystąpić wniknięcie do wnętrza organizmu człowieka larw wąglika.
Zapobieganie
Formy przetrwalnikowe wąglika są niezwykle odporne na różnego rodzaju środki dezynsekcji, detergenty, kwasy i zasady, promieniowanie i ogrzewanie. Najskuteczniejszą metodą niszczenia wąglika jest spalenie lub sterylizacja parowo-ciśnieniowa, w temp. ok 100 st.C. Skuteczną metodą jest spalenie zwłok zarażonych wąglikiem zwierząt i zakopywanie w wyznaczonych miejscach zachowując restrykcyjnie przepisy sanitarne.
W celach profilaktycznych stosuje się szczepienia ochronne zdrowych zwierząt, szczególnie mających kontakt z osobnikami chorymi. Szczepienia ochronne wykonuje się u pracowników hodowli zwierząt oraz pracowników przetwórstwa zwierzęcego. Takie szczepienia wykonuje się co roku.
