Szkarlatyna, inaczej płonica, jedna z grupy ostrych chorób okresu dzieciństwa, zaraźliwa. Wywołuje ją bakteria szczepu paciorkowca grupy A. Bakteria ta wywołuje również anginę, stąd mylona jest często właśnie z anginą, odrą czy różyczką. Szkarlatyna przenosi się drogą kropelkową, źródłem zakażenia jest chory na anginę lub płonicę lub np. przedmioty czy pokarmy należące do zarażonego.
Albo po prostu nieumyte ręce. Stąd choroba łatwo rozprowadza się np. w przedszkolach czy szkole poprzez wydzieliny chorej osoby (kichanie, kaszel). Można być nosicielem bakterii paciorkowca, ale nie być nim zarażonym. Natomiast w sprzyjających warunkach bakterie te mogą przenieść się na inną osobę.
Szkarlatyna jest chorobą rozpowszechnioną na całym świecie. Do okresu II wojny światowej należała do najczęściej występujących chorób okresu dzieciństwa, i do najgroźniejszych jednocześnie. Śmiertelność ,szczególnie wśród dzieci dochodziła do 25%. Dla porównania dzisiaj może to być 1 %. Na szkarlatynę można zachorować nawet kilka razy. Do zachorowań dochodzi najczęściej na przełomie jesieni i zimy.
Jak rozpoznać szkarlatynę?
Pierwsze objawy można rozpoznać już od 2-5 dni od momentu zakażenia. Jednak są one tożsame z objawami anginy, stąd dochodzi często do błędnej diagnozy na tym etapie. Pojawia się gorączka, może być wysoka, nawet do 40 st. C, ból gardła, bóle brzucha i wymioty a także powiększone zostają węzły chłonne, szczególnie szyjne. Język zostaje pokryty najpierw białym, później charakterystycznym malinowym nalotem.
Wysypka pojawia się często wraz z gorączką, ale najczęściej 24 godziny po niej. Jest drobnoplamista (wielkości główki od szpilki) i czerwona, najpierw pojawia się w zgięciach łokci, kolan i pachwinach. Potem na tułowiu, brzuchu, piersiach i pośladkach. Skóra jest szorstka i może swędzieć. Wygląda trochę jak czesana drucianą szczotką. Na twarzy powstaje rumień, tzw. Trójkąt Fiłatowa, z charakterystycznymi, białymi, nieobjętymi wysypką miejscami wokół ust i nosa.
Wysypka utrzymuje się na skórze od 24 godzin do kilku dni. W ślad za jej powolnym zanikaniem na skórze pojawiają się grubopłatowe miejsca łuszczenia się skóry, szczególnie na podeszwach stóp i dłoniach. Złuszczanie może utrzymywać się nawet ok. dwóch tygodni. To ważny objaw pozwalający w przypadku braku wysypki prawidłowo zdiagnozować chorobę. W przypadkach szczególnie skomplikowanych mogą występować zaburzenia układu krążenia, utrata przytomności czy zapalenie mięśnia sercowego.
Diagnoza dla szkarlatyny
Gdy u osoby chorej pojawią się pierwsze objawy, niezwłocznie należy udać się do lekarza. Stopień zaraźliwości szkarlatyną wskazuje na najlepszą skuteczność leczenia od pierwszego stadium choroby. Lekarz diagnozuje chorobę poprzez wykonanie sprawdzenie w pierwszej kolejności obecności wysypki i zmian w gardle i na języku. Może pobrać wymaz z gardła do zlokalizowania bakterii paciorkowców. Wskazane jest również wykonanie morfologii krwi, ostry stan choroby pokaże podwyższoną ilość leukocytów.
Szkarlatyna – przebieg leczenia szkarlatyny
Leczenie szkarlatyny odbywa się w domu, w skrajnych przypadkach w szpitalu. Przez okres 10 dni choremu podaje się antybiotyk np. penicylinę , gdy nie występuje na nią uczulenie, lub makrolidy w przypadku uczulenia na penicylinę i pochodne. W przypadku wysokiej gorączki podaje się leki ją obniżające oraz dużo płynów. Po zakończeniu leczenia zalecana jest wizyta kontrolna w celu wyeliminowania wszelkich wątpliwości co do prawidłowego przebiegu leczenia.
Jakie powikłania po szkarlatynie?
Nieleczona lub leczona późno szkarlatyna, niedoleczona szkarlatyna może doprowadzić do wystąpienia różnych powikłań. Do najczęstszych należą: zapalenie ucha środkowego, zapalenie węzłów chłonnych, ostre zapalenie stawów, gorączka reumatyczna, kłębuszkowe zapalenie nerek. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości, pojawienia się kolejnych objawów, należy udać się do lekarza z wizytą kontrolną.
A gdy w wyniku powtórnego badania okazuje się, że chory ponownie zapada na tę chorobę, zaleca się zbadanie najbliższego dla chorego otoczenia. Występuje bowiem prawdopodobieństwo, że wśród najbliższych znajduje się nosiciel bakterii paciorkowca. W takim przypadku wykonuje się badania laboratoryjne z wymazu z gardła.
Na szkarlatynę nie ma szczepionki, nie chorują na nią niemowlęta. Nie znaleziono również dowodów na szczególne zagrożenie tą chorobą dla kobiet w ciąży. Nie stwierdzono zagrożeń dla rozwoju i życia płodu. Jednak bezwzględnie konieczna jest wizyta u lekarza, w celu konsultacji odnośnie zastosowania odpowiedniej terapii.
Postępowanie po zakończeniu leczenia na szkarlatynę
Po zakończenia leczenia, szczególnie gdy pacjentem jest dziecko, zaleca się umycie używanych przez dziecko zabawek, przemycia w miarę możliwości wodą z detergentem powierzchni najczęściej używanych przez dziecko. Ważne, aby szczególnie zabezpieczyć zabawki zabierane przez dziecko do przedszkola czy do szkoły. Pamiętać o wymianie pościeli, praniu piżamy i ubrań. Można dodatkowo wykonać badania, np. moczu i ASO aby całkowicie wyeliminować powstanie jakichkolwiek wątpliwości co do wystąpienia możliwych powikłań.
