Opryszczka jamy ustnej powodowana przez wirusa opryszczki zwykłej typu 1 (HSV1). Dotyka najczęściej dzieci do 5 roku życia, powodując stany zapalne w obrębie jamy ustnej, szczególnie dziąseł i gardła. Jej objawów nie należy bagatelizować, nie tylko ze względu na nieestetyczny wygląd i bolesny przebieg, lecz również z powodu możliwości wystąpienia niebezpiecznych powikłań.
Opryszczka jamy ustnej – przyczyny
Za rozprzestrzenianie się opryszczki jamy ustnej odpowiada wirus HSV1, przenoszony przez ślinę osób zarażonych. Najczęściej dziecko jest więc zarażane przez pocałunek. Zdarza się również, że dochodzi do tego gdy bierze do ust przedmiot pośliniony przez innego malucha, który jest nosicielem wirusa, dlatego etap w którym dziecko poznaje świat ustami szczególnie sprzyja zarażeniu. Zagrożenie stwarza też korzystanie z tych samych naczyń czy sztućców, a nawet ręcznika, dlatego ogromną rolę ma zachowanie zasad higieny np. w przedszkolu.
Opryszczka jamy ustnej – objawy
Do objawów opryszczki jamy ustnej należy ogólne pogorszenie się samopoczucia, wzrost temperatury ciała (niekiedy nawet do 40 stopni), bóle mięśni i utrata apetytu. Początkowo opryszczka może więc zostać pomylona z wirusem grypy. Wątpliwości powinny rozwiać dalsze symptomy występujące w obrębie jamy ustnej – ślinienie się dziecka i nieprzyjemny zapach z ust. Pojawiają się również bolesne zmiany w postaci pękających pęcherzyków mogących przekształcić się w nadżerki – na języku, dziąsłach, podniebieniu, błonie śluzowej policzków. Niekiedy na rankach występuje biały nalot. Zmiany te mogą przenieść się także na skórę twarzy, zwykle w okolicach ust i nosa, co sprzyja powikłaniom.
Opryszczka jamy ustnej – diagnostyka
Opryszczkę ustną zdiagnozować można na podstawie wystąpienia objawów klinicznych, jednak z uwagi na ich podobieństwo do symptomów innych chorób, np. rumienia wielopostaciowego czy aftozy nawrotowej warto wykonać inne badania potwierdzające obecność wirusa. W tym celu przeprowadza się badanie immunofluorescencyjne, pozwalające na wykrycie opryszczki pod mikroskopem fluorescencyjnym dzięki odpowiedniemu zabarwieniu próbek.
Do innych metod należy wyizolowanie komórek wirusa z pobranego wymazu, np. płynu z pęcherzyków w jamie ustnej. Przeprowadza się również test Tzancka umożliwiający wykrycie wirusa pod mikroskopem, w specjalnie barwionych rozmazach komórkowych. Obecność choroby potwierdzić można także badaniem pod mikroskopem elektronowym, jest to najszybsza metoda (czas oczekiwania to zaledwie kilka godzin). Innym sposobem jest powielanie łańcucha DNA wirusa w warunkach laboratoryjnych (metoda PCR) – jest to najczulszy i najbardziej precyzyjny sposób. Do jego zastosowania niezbędne jest pobranie płynu z wirusem, np. z pęcherzyków na błonach śluzowych w jamie ustnej.
Opryszczka jamy ustnej – leczenie
Leczenie opryszczki jamy ustnej, zwłaszcza w przypadku dzieci, musi odbywać się pod kontrolą lekarza, głownie z uwagi na ryzyko wystąpienia niebezpiecznych powikłań. Polega na podawaniu leków, których działanie skupia się na łagodzeniu objawów i zatrzymaniu nasilania się choroby. Wirus raz nabyty pozostaje w organizmie do końca życia, a jego objawy mogą powracać w momentach spadku odporności lub gdy wystąpią inne choroby atakujące układ immunologiczny.
W przypadku dzieci ważne jest zadbanie o odpowiednią ilość płynów, gdyż spowodowana bólem niechęć do jedzenia i picia może skutkować odwodnieniem organizmu. Pokarm powinien być podawany w formie papkowatej, by umożliwić jego swobodne przełykanie. W czasie występowania objawów należy unikać ostrych oraz słonych przypraw, a także napojów gazowanych.
Działanie środków farmakologicznych wspomagać można domowymi sposobami. Należą do nich płukanie jamy ustnej wywarem z liści aloesu, melisy lub rumianku, smarowanie obolałych miejsc miodem oraz przykładanie kostek lodu do policzków, by złagodzić ból błony śluzowej. Metody te nigdy nie mogą być jednak stosowane samodzielnie i stanowią jedynie pomoc dla kuracji zaleconej przez lekarza. Podczas występowania objawów należy unikać nadmiernej ekspozycji organizmu na słońce- najlepiej pozostawać w domu.
Opryszczka jamy ustnej – profilaktyka
Ciężko wskazać sposoby skutecznie chroniące przed wirusem opryszczki. Jak dotąd szczepionka nie jest dostępna. Jedynym sposobem na zmniejszenie ryzyka jest więc unikanie kontaktu z osobami u których zaobserwujemy objawy wirusa oraz dbanie o układ odpornościowy przez wystrzeganie się przegrzewania i wychładzania organizmu.
Ważne jest także odizolowanie chorych dzieci od rówieśników, unikanie ich całowanie w czasie trwania choroby. Warto zadbać o osobny ręcznik i sztućce, by nie przekazywać opryszczki dalej. Nie należy też dotykać miejsc, na których wystąpiły zmiany chorobowe, by nie rozprzestrzenić ich na inne części ciała. Po nakładaniu na nie maści czy kremów trzeba dokładnie umyć ręce.
Opryszczka jamy ustnej – powikłania
Opryszczka jamy ustnej może wywoływać niebezpieczne powikłania. Należą do nich zapalenie rogówki oka, mogące w efekcie powodować ślepotę. Dojść może do zapalenia opon mózgowordzeniowych i problemów z układem nerwowym. By do tego nie dopuścić konieczne jest natychmiastowe rozpoczęcie leczenia i przebywanie pod kontrolą lekarza.
