Krztusiec, dawniej nazywany kokluszem, to ostra choroba zakaźna atakująca układ oddechowy chorego, wywoływana przez Gram ujemną bakterię tlenową – pałeczkę krztuśca (Bordetella pertussis). Na krztusiec najczęściej zapadają dzieci do 4 lat. Krztusiec jest szczególnie groźny dla noworodków, które nie nabywają odporności przeciw krztuścowi od matki.
Szczepienie przeciw krztuścowi jest jednym z obowiązkowych szczepień wchodzących w skład tak zwanej szczepionki Di-Per-Te. Również po przebyciu tej choroby nabieramy na nią odporności. Niemniej jednak z czasem ta odporność staje się coraz słabsza. Możliwe jest powtórne zakażenie się krztuścem także przez osoby, które były na nią szczepione, lub przebyły tę chorobę w dzieciństwie.
Pałeczka krztuśca i jej toksyny
Pałeczki krztuśca, które powołują tę chorobę wydzielają w organizmie człowieka toksyny, które odpowiadają za niekorzystne zmiany w błonie śluzowej krtani, tchawicy oraz oskrzeli. Zmiany te mogą z czasem doprowadzić nawet do martwicy tych tkanek. Nieleczony krztusiec może więc prowadzić do różnych groźnych powikłań. Dlatego tak ważne jest właściwe rozpoznanie objawów oraz jak najszybsze rozpoczęcie leczenia.
Krztusiec – objawy i rozpoznanie
Faza nieżytowa
Objawy krztuśca początkowo przypominają zwykłe przeziębienie, dlatego są tak często lekceważone. W pierwszym stadium choroby, chory uskarża się na męczący i dokuczliwy kaszel. Towarzyszy mu często katar, lekko podwyższona temperatura oraz objawy przypominające zapalenie spojówek.
Faza napadowa
Po fazie nieżytowej krztusiec przechodzi w fazą napadową, która może trwać od 2 tygodni do miesiąca. U niemowląt mogą się pojawić napady duszności, łzawienie oczu zaczerwienienie twarzy, a czasem nawet sinienie i bezdech. U najmłodszych dzieci to właśnie bezdech może być głównym objawem choroby, typowy dla starszych chorych, kaszel może tutaj w ogóle nie wystąpić.
U nieco starszych dzieci pojawiają się już typowe dla krztuśca napady kaszlu, które z czasem będą coraz częstsze i coraz bardziej nasilone. W ciągu doby może wystąpić od kilku do nawet kilkunastu lub kilkudziesięciu ataków takiego kaszlu. Wywołać mogą je zarówno silne emocje jak i wysiłek fizyczny. Napady pojawiają się gdy dziecko jest zmęczone, zdenerwowane, a nawet w trakcie jedzenia i snu.
Charakterystyczne zanoszenie się – świszczący odgłos w trakcie wdechu i towarzyszący mu dźwięk przypominający nieco pianie koguta – jednoznacznie wskazuje na zarażenie pałeczką krztuśca.
Odkrztuszaniu gęstej i lepkiej plwociny mogą towarzyszyć również torsje i wymioty. W trakcie takiego ataku twarz staje się czerwona a nawet sina. Może wystąpić również łzawienie, chory bardzo się ślini, może dojść również do wytrzeszczu gałek ocznych.
Atak i napad kaszlu może powodować pękanie naczyń krwionośnych, wybroczyny dospojówkowe oraz wybroczyny i wylewy do skóry jak również krwawienia z nosa. U niemowląt każdy atak kaszlu może zakończyć się bezdechem i prowadzić do drgawek. Pomiędzy atakami kaszlu dziecko jest bardzo zmęczone, często jest niewyspane, a na jego twarzy pojawiać się mogą wybroczyny i obrzęki.
Możliwe powikłania
Zwłaszcza w początkowej, nieżytowej fazie krztuśca łatwo jest zlekceważyć objawy tej groźnej choroby. Krztusiec i jego powikłania mogą prowadzić do zapalenia płuc, rozstrzenia oskrzeli, niedodmy oraz do zapalenia ucha środkowego. U niemowląt oraz najmłodszych dzieci powikłania po tej chorobie mogą doprowadzić nawet do uszkodzeń mózgu. Włącznie z drgawkami, uszkodzeniem nerwów czaszkowych lub zaburzeniami świadomości.
Krztusiec – przebieg leczenia
Ponieważ krztusiec jest chorobą wysoce zaraźliwą, terapia antybiotykowa stosowana jest już od zaobserwowania pierwszych objawów choroby. Obok antybiotyków podaje się bardzo często różnego rodzaju syropy. Podaje się również środki, które mają za zadanie głównie złagodzić kaszel i towarzyszącemu dolegliwości. Na proces zdrowienia oraz skuteczność zastosowanej terapii ogromny wpływ ma opieka nad chorym w trakcie leczenia.
Należy przebywać jak na więcej na świeżym powietrzu, niezależnie od temperatury panującej na zewnątrz oraz od pory roku. Nawet najmniejsze dzieci staramy się jak najczęściej wyprowadzać na powietrze lub, jeśli nie jest to możliwe, przynajmniej werandować chorego malucha przy otwartym oknie. Niewskazane są jednak ani długie spacery, ani jakikolwiek wysiłek fizyczny czy intensywne ćwiczenia i zabawy ruchowe. Trzeba bowiem pamiętać, że każda aktywność związana z wysiłkiem może skutkować kolejnymi napadami kaszlu.
Bardzo istotne jest również to, aby nie powodować u chorego, zwłaszcza u dziecka dodatkowych niepotrzebnych stresów. W trakcie ataków, gdy dziecko sprawia wrażenie, że się dusi i nie może złapać oddechu, staramy się przede wszystkim uspokoić chorego. Emocje oraz niepokój mogą nasilać objawy, dlatego tak ważne jest aby zapewnić dziecku spokój. Warto również starać się je czymś zająć, dziecko zajęte zabawą rzadziej kaszle.
Trzeba również pamiętać, że sam krztusiec wiąże się z bardzo znacznym spadkiem ogólnej odporności u chorych. Dlatego też w trakcie choroby trzeba starać się uchronić dziecko przed jakimikolwiek infekcjami. Staramy się stworzyć choremu w domu możliwie jak najlepsze warunki. Wskazany jest odpoczynek oraz lekkostrawna, zawierająca możliwie dużo witamin, bogata w owoce i warzywa, dieta.
