Świnka to popularna nazwa nagminnego zapalenia przyusznic. Jest to choroba zakaźna ogólnoustrojowa występująca przede wszystkim u dzieci. Świnkę wywołują paramyksowirusy, zwyczajowo nazywane wirusami świnki. Choroba charakteryzuje się zajęciem narządów gruczołowych, przede wszystkim ślinianek przyusznych. Zwykle jej przebieg jest dość łagodny i nie powoduje trwałych uszczerbków na zdrowiu, ani nie zagraża życiu.
Objawy i przebieg choroby
Świnka to choroba zakaźna. Nosicielem wirusa i jednocześnie źródłem zakażenia jest osoba zainfekowana paramyksowirusem. Choroba rozprzestrzenia się drogą kropelkową, wirusy znajdują się głównie w ślinie osoby zainfekowanej. Do zakażenia dochodzi zwykle przez kontakt z pożywieniem albo przedmiotami, jak sztućce czy kubki, na których znajdują się wirusy. Świnka jest chorobą, którą łatwo się zarazić, dlatego często dochodzi do epidemii. Okres rozwijania się choroby po zakażeniu to kilkanaście dni, wtedy widoczne są pierwsze objawy. Osoba chora może zarażać jeszcze przed wystąpieniem symptomów choroby – typowym dla świnki obrzękiem ślinianek przyusznych – jak i do dwóch tygodni od ich wystąpienia. Największa ilość zachorowań występuje zimą i wiosną.
Świnka – zakażenie wirusem
Zakażenie wirusem świnki jest powszechne, niemniej nawet u 40% osób zakażonych przebieg choroby jest bezobjawowy. Objawy świnki są zróżnicowane, ale da się wyodrębnić kilka najbardziej typowych dla niej cech. Zaliczyć do nich możemy trwającą kilka dni gorączkę, a przede wszystkim obrzęk ślinianek przyusznych. W przebiegu choroby może dojść także do obrzęku innych ślinianek. Często spotykanymi objawami są także ból ucha oraz dyskomfort przy żuciu, przełykaniu i otwieraniu ust, widoczne jest też zaczerwienienie ujść przewodów ślinowych w jamie ustnej. Skóra w miejscu obrzęku ślinianek jest spuchnięta i naciągnięta, obrzęki są bolesne. Chorzy skarżą się także na ogólne złe samopoczucie.
Zdarza się jednak, że przy śwince dochodzi do powikłań, najgroźniejszym z nich jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Niepokojącymi objawami takiego stanu są: wysoka gorączka, bóle głowy i mięśni, światłowstręt, a także nudności, wymioty i sztywność karku. Wirus zająć może trzustkę, jądra lub gruczoły piersiowe. Zdarza się też, że choroba atakuje układ nerwowy.
Profilaktyka i leczenie świnki
W Polsce powszechne są szczepienia zapobiegające zarażeniu świnką. Szczepione są dzieci w wieku 2, a następnie 10 lat. Wraz z ochroną przed świnką szczepionki te zawierają przeciwciała odry i różyczki. Osoby zaszczepione chorują rzadko, z kolei w przypadku osób niezaszczepionych chorują najczęściej dzieci w wieku szkolnym lub młodsze. Dzięki szczepieniom ilość odnotowywanych przypadków świnki jest znacznie niższa. Przed zakażeniem może uchronić także zachowanie zasad higieny, wirus nie jest odporny na ciepło i środki myjące.
W razie wystąpienia pierwszych objawów konieczna jest konsultacja z lekarzem, zwykle pediatrą. Świnka może mieć przebieg łagodny, ale może dojść także do groźnych powikłań. W przypadku rozpoznania objawów zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych konieczny jest pilny kontakt z lekarzem i diagnostyka w szpitalu. Równie ważna jest pilna wizyta u lekarza w przypadku zapalenia jąder. Jeśli świnka ma łagodny przebieg zalecane jest leczenie w warunkach domowych.
Świnka – diagnoza
Diagnozę stawia się zazwyczaj na podstawie pierwszych objawów. Świnka jako choroba silnie zakaźna występuje często w formie epidemii, w jednym czasie znacznie wzrasta liczba zachorowań, co także ułatwia diagnozę. Dla uzyskania pewności wykonuje się także badania laboratoryjne oraz serologiczne, zalecane są szczególnie u pacjentów wymagających hospitalizacji. W przypadku podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych konieczne jest także wykonanie punkcji lędźwiowej.
W przypadku świnki praktykuje się leczenie objawowe. Chorym podaje się leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, czasem przeciwzapalne. Leki przeciwzapalne stosuje się, aby złagodzić przebieg choroby i zapobiec niebezpiecznym powikłaniom. Chorym na świnkę zaleca się lekkostrawną dietę najlepiej pokarmy płynne. Równie ważny jest wypoczynek i izolacja w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się choroby. W celu zmniejszenia bólu obrzmiałych miejsc stosuje się ciepłe okłady lub maści rozgrzewające.
Zwykle choroba samoistnie ustępuje po kilku lub kilkunastu dniach. W znacznej ilości przypadków nie ma trwałych powikłań. Możliwe jest jednak upośledzenie słuchu po chorobie, występujące w przebiegu świnki zapalenie jąder bardzo rzadko, ale może prowadzić do niepłodności. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych przy śwince jest możliwe, ale nie występuje często. Przypadki śmiertelne świnki są możliwe, ale występują sporadycznie.
Raz przebyta świnka powinna gwarantować zyskanie odporności na całe życie. Czasem jednak dochodzi do powtórnego zapalenia ślinianek, jednak ich przebieg jest zwykle łagodny. Nie jest więc prawdą, że na świnkę można zachorować tylko raz w życiu. Jest tak najczęściej, jednak nie jest to reguła. Najczęściej kolejne zapalenie ślinianek ma inną przyczynę niż wirus świnki.
