Malaria to tropikalna choroba pasożytnicza, zwana także zimnicą. Jej rzadko współcześnie spotykana nazwa historyczna to „febra„, oznaczająca z łacińskiego gorączkę. Wywoływana jest przez pierwotniaka z rodzaju Plasmodium.
Jej powszechne występowanie w klimacie tropikalnym i subtropikalnym sprawia, że malaria jest jednym z najpoważniejszych problemów zdrowotnych w tych strefach klimatycznych. Jest niebezpieczna zarówno dla mieszkańców szczególnie dla dzieci, jak i dla turystów. Co więcej, malaria pozostaje jedną z wiodących w statystykach przyczyn zgonów osób podróżujących do krajów tropikalnych. Wśród ponad stu krajów, w których istnieje możliwość zarażenia się malarią, wiele to popularne kierunki wycieczek. Z tego względu, każda osoba, która ma zamiar udać się w podroż do stref zagrożonych malarią, powinna się odpowiednio przygotować.
Czym jest malaria
Malaria to jedna z bardziej niebezpiecznych chorób pasożytniczych. Charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem i często prowadzi do powikłań bezpośrednio zagrażających życiu. Zarazić się malarią można w bardzo prosty sposób, choroba przenoszona jest przez samice komarów z rodzaju Anopheles.
Zarodźce malarii potrzebują do swojego cyklu rozwojowego dwóch żywicieli. Człowiek, jest w tym wypadku żywicielem pośrednim. W organizmie człowieka dochodzi do bezpłciowego rozmnażania pierwotniaka. Z kolei, komary z rodzaju Anopheles, są żywicielami ostatecznymi. W nich dochodzi do rozmnażania płciowego pasożytów. Zakażeni ludzie są więc miejscem, gdzie czynnik chorobotwórczy jest magazynowany, komary są z kolei wektorem roznoszącym chorobę. Już jedno ukąszenie może przyczynić się do zarażenia i rozwinięcia się choroby. Według statystyk w ciągu roku ponad 220 milionów osób zostaje zarażonych malarią, a umiera na nią od 1 do 3 milionów osób.
Jest to choroba pasożytnicza, jej bezpośrednią przyczyną jest zakażenie pierwotniakiem z rodzaju Plasmodium. Sam pierwotniak występuje w pięciu gatunkach, które wywołują malarię. Wyróżniamy: zarodźca ruchliwego, pasmowego, zarodźca sierpowatego, owalnego i małpiego. W zależności od gatunku pasożyta, malaria może mieć różną postać i być mniej lub bardziej niebezpieczna dla zdrowia i życia. Wśród ludzi najczęściej dochodzi do zakażenia zarodźcem ruchliwym i zarodźcem sierpowatym. Ten ostatni odpowiada za najbardziej niebezpieczną formę malarii.
Objawy i przebieg malarii
Podróżni z innych stref klimatycznych, podobnie jak dzieci, które są w grupie największego ryzyka, nie mają wykształconych systemów zwalczających niebezpiecznego pasożyta. Częściową odporność zyskują dorośli zamieszkujący zagrożone regiony. Co więcej, wśród podróżnych stwierdza się najwięcej przypadków tak zwanej malarii mózgowej i spowodowanych tym powikłaniem zgonów. Z tego względu malaria podawana jest jako główna przyczyna zgonów turystów odwiedzających kraje tropikalne.
Przebieg choroby zależy w dużym stopniu od gatunku pasożyta. Za najgorszy typ malarii uznaje się ten wywołany przez zarodźca sierpowatego, w takim wypadku mówimy o tak zwanej malarii tropikalnej. Za podstawowy objaw malarii uznaje się wysoką gorączkę. Jednak nie jest to objaw występujący zawsze i nie jest jedynym. Powracające ataki wysokiej gorączki z dreszczami to objaw charakterystyczny tylko dla niektórych typów malarii. Zarodziec sierpowaty, przy którym malaria ma najgroźniejszy przebieg, nie powoduje takich objawów.
Pierwsze objawy malarii są często podobne do objawów grypy lub infekcji wirusowej. Poza gorączką, chorym może towarzyszyć ból głowy i mięśni oraz ogólne osłabienie. Malaria może także prowadzić do niebezpiecznych powikłań: zaburzeń oddychania, niewydolności nerek i innych.
Leczenie malarii
W wypadku malarii, jak i wielu innych chorób najważniejsza jest właściwa diagnoza. W tym celu należy przeprowadzić odpowiedni, specjalistyczny test na obecność pasożyta. W krajach, gdzie zagrożenie malarią jest duże, dostępne są testy do samodzielnej diagnozy, w Polsce należy w tym celu udać się do szpitala. W wielu przypadkach chorzy wymagają nie tylko hospitalizacji, ale i leczenia na oddziale intensywnej terapii.
Zdarza się, że malaria przechodzi w tak zwane stadia uśpione. Mogą one wywołać nawrót choroby nawet po upływie długiego czasu od wyzdrowienia. Jeśli diagnoza zostanie przeprowadzona rzetelnie, w niektórych przypadkach zalecane są leki, które zabijają uśpionego zarodźca i tym samym chronią przed ewentualnym nawrotem choroby.
Jak zostało wspomniane na początku, o sukcesie terapii decyduje właściwa diagnoza. Pamiętajmy, że w przypadku malarii czas odgrywa niebagatelną rolę. Opóźnienie leczenia nawet o dobę może znacznie pogorszyć rokowania i szanse na wyzdrowienie.
Niektórzy lekarze polecają także podróżnym stosowanie chemioprofilaktyki. Wśród środków profilaktycznych wymienia się atowakwon z proguanilem oraz doksycyklinę. Przed zastosowaniem tych leków konieczna jest jednak konsultacja z lekarzem, zdarza się bowiem, że środki te mogą powodować działania niepożądane.
