Leiszmanioza jest chorobą zakaźną, która jest wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju Leishmania. Tą chorobą najczęściej można się zarazić podczas podróży do krajów tropikalnych. Jej przebieg ma wiele postaci, zaczynając od postaci skórnej, aż po postać wielonarządową, która może doprowadzić nawet do zajęcia wątroby czy szpiku.
Postacie leiszmaniozy
Choroba ta może pojawić się w postaci:
- skórnej,
- skórno – śluzówkowej,
- narządowej (trzewnej).
Każdego roku na leiszmaniozę choruje średnio 1,4 miliona ludzi na postać skórną, ale też ponad 0,5 miliona na postać trzewną. Natomiast rocznie umiera ponad 85 000 osób na całym świecie.
Leiszmanioza pojawia się w krajach tropikalnych oraz subtropikalnych poza Australią i Oceanią. Na terenie Europy najwięcej przypadków jest na terenie basenu Morza Śródziemnego. Postać trzewna najczęściej pojawia się w Azji, Afryce oraz Ameryce Łacińskiej, a postać skórna i skórno – śluzówkowa w Ameryce Środkowej i Azji.
Jak dochodzi do zakażenia?
Nosicielem tej choroby mogą być ludzie, zwierzęta domowe oraz zwierzęta dzikie. W związku z tym źródłem choroby mogą być, np. konie, gryzonie, małpy czy leniwce. To właśnie moskity z rodzaju Phlebotomus i Lutzomyia są odpowiedzialne za przenoszenie tej choroby. Inna ich nazwa to muszka piaskowa. Natomiast do zakażenia dochodzi w wyniku ukłucia albo rozgniecenia i wtarcia muchówki do rany na skórze. Na zarażenie tą chorobą narażone są najczęściej osoby starsze, dzieci, ale też osoby o słabej odporności i osoby niedożywione oraz z współistniejącymi chorobami, np. zakażone HIV.
Leiszmanioza – objawy
W zależności od rodzaju leiszmaniozy występują inne objawy. Przy leiszmaniozy skórnej, która nazywana jest również chorobą Allepo, pojawiają się zmiany skórne o różnym charakterze i najczęściej dotyczą one odsłoniętych części ciała, czyli kończyn i twarzy. Takim pierwszym objawem jest czerwona grudka, która ma średnicę około 2 cm. Następnie po kilkunastu tygodniach grudka ta robi się ciemniejsza, ale też powoli zaczyna przekształcać się w owrzodzenie, z którego może się sączyć ciągle płyn albo będzie ono pokryte wieloma strupami. Poza tym dochodzi do powiększenia okolicznych węzłów chłonnych. Potem przy tej pierwszej zmianie zaczynają pojawiać się zmiany wtórne. Dopiero po kilku miesiącach zmiany zaczynają się powoli samoistnie goić.
Przy leiszmaniozy skórno – śluzówkowej na początku pojawiają się rozsiane zmiany skórne, które przypominają te w postaci skórnej. Potem, już po kilku latach od wygojenia się, będą pojawiały się zmiany na śluzówkach, czyli najpierw będzie to krwawienie i niedrożność nosa, a następnie dochodzi do owrzodzenia, które doprowadza do destrukcji przegrody nosa oraz warg. Wszystko to powstaje w wyniku te pierwotniaki te wędrują ze skóry do śluzówek.
Natomiast przy leiszmaniozy trzewnej jest najcięższy przebieg, ponieważ dochodzi do uszkodzenia szpiku, wątroby, jelit oraz śledziony. Objawy będą narastały bardzo długo, a przebieg może być gwałtowniejszy. Inna nazwa tej postaci leiszmaniozy to kala-azar, czyli czarna gorączka. Nazwa wzięła się stąd, że w czasie choroby skóra ma ciemniejsze zabarwienie. Poza tym pojawiają się biegunki, wyniszczenie organizmu, wysokie gorączki, ale też powiększenie wątroby, śledziony oraz węzłów chłonnych. W związku z tym, że narządy zostają uszkodzone może pojawić się niedobiałczenie, skaza krwotoczna oraz obrzęki. Zmiany zauważalne są również w badaniach wzrasta ilość przeciwciał we krwi, a spada ilość erytrocytów, leukocytów, płytek krwi oraz stężenia albumin.
Leiszmanioza – diagnoza
Przy postaci skórnej i skórno – śluzówkowej choroby możliwe jest jej wykrycie dzięki badaniu mikrobiologicznemu wycinka z owrzodzenia. Nie stosuje się hodowli pasożytów, ponieważ jest to bardzo trudne. Możliwe jest również zrobienie testu, w którym wykorzystuje się zabite pierwotniaki, a jest to test Motenegro. Natomiast przy postaci trzewnej bardzo ważne jest zrobienie biopsji wątroby, śledziony albo szpiku. Tutaj możliwe jest również zastosowanie hodowli pasożyta. Poza tym do diagnozy przydatne są: test immunoenzymatyczny (ELISA), metoda Western Blot oraz metoda PCR.
Leiszmanioza – leczenie
Skuteczne leczenie tej choroby jest trudne, ponieważ jest ona odporna na niektóre preparaty, ale też jest wiele gatunków pierwotniaków, które wywołują leiszmaniozę. Przy postaci skórnej nie jest konieczne leczenie, ale poza sytuacją, gdy pojawiają się zmiany mnogie oraz wtedy, gdy zajęte zostały węzły chłonne.
Natomiast przy leiszmaniozy skórno – śluzówkowej i trzewnej konieczne jest dożylne podawanie leków. Taka terapia jest długa, a niekiedy wymaga kilkukrotnego powtórzenia. Podczas leczenia wykorzystuje się m.in. związki antymonu, ketokonazol, paromycynę, amfoterycynę B oraz pentamidynę.
Poza tym podczas leczenia konieczne może być leczenie chorób współistniejących z leiszmaniozą, a może to być, np. infekcja HIV, niewydolność wątroby albo gruźlica.
Leiszmanioza – zapobieganie leiszmaniozy
Aby zapobiegać tej chorobie, bardzo ważne jest:
- stosowanie środków odstraszających owady, które zawierają w swoim składzie DEET;
- noszenie odzieży z długimi rękawami;
- stosowanie moskitier.
W przypadku leiszmaniozy nie ma możliwości stosowania leków w celu jej zapobiegania.
