Hipofosfatemia jest chorobą polegającą na znacznym niedoborze fosforu w organizmie. Mamy z nią do czynienia gdy fosforany nieorganiczne znajdujące się w surowicy naszej krwi występują w stężeniu mniejszym niż 2,5 ml/dl. Na stan taki szczególnie narażone są osoby niedożywione, przyswajające zbyt małe ilości białka w codziennej diecie, długotrwale nadużywające alkoholu, odżywiane pozajelitowo, przez dłuższy czas stosujące leki moczopędne czy cierpiące na niedobór witaminy D.
Fosfor jest dla nas jednym z ważniejszych pierwiastków mineralnych, odpowiada nie tylko za budowę mocnych kości, ale również za prawidłowe funkcjonowanie mięśni i układu nerwowego, dlatego jego długotrwały niedobór w skrajnych przypadkach może prowadzić do śmierci.
Hipofosfatemia – przyczyny
Zwykle odpowiednie ilości fosforu dostarczamy organizmowi wraz z pokarmem, dlatego hipofosfatemia jest stosunkowo rzadkim schorzeniem. Do przyczyn jej występowania należy stosowanie diety ubogiej w białko, np. w przypadku bardzo rygorystycznych, nieskonsultowanych z lekarzem diet odchudzających. Narażone na nią są wszystkie osoby niedożywione. Także długotrwałe nadużywanie alkoholu zwiększa ryzyko zachorowania. W przypadku pozajelitowego przyjmowania pokarmów hipofosfatemia może wystąpić, jeśli fosforany nie zostaną uwzględnione w dostarczanym pożywieniu.
Inną przyczyną mogą być problemy z przyswajaniem fosforanów. Zwykle jest to spowodowane przyjmowaniem leków wiążących je w przewodzie pokarmowym. Przykładami takich substancji mogą być węglan wapnia czy wodorotlenek glinu.
Do usunięcia z organizmu niebezpiecznej ilości fosforu dojść może także podczas długotrwałych, częstych wymiotów i biegunek. Inne choroby mogące w efekcie przyczynić się do powstania hipofasfatemii to nowotwory, nadczynność przytarczyc, kwasica ketonowa lub metaboliczna, zespół głodnych kości oraz zasadowica oddechowa.
Hipofosfatemia – objawy
Niedobory fosforu dotkną szczególnie naszych mięśni, dlatego zauważalnymi objawami hipofosfatemii mogą być ich obrzęki, bóle i ogólne osłabienie, skurcze i zwiększone napięcie. Szczególne niebezpieczne jest to w przypadku mięśnia sercowego czy mięśni oddechowych, może bowiem grozić arytmią serca, kłopotami z krążeniem czy niewydolnością oddechową. Istnieje też zagrożenie uszkodzenia całych organów, szczególne narażone są nerki.
Innym objawem są problemy z układem kostnym- ból kości i ich nadwrażliwość na ucisk, zaburzenia chodu, podatność na urazy, pęknięcia i złamania, ogólna kruchość. W bardziej zaawansowanym stadium hipofosfatemii dojść może do osteoporozy oraz osteomalacji, czyli rozmiękania kości. Charakterystyczne jest też osłabienie i próchnica zębów.
Niedobór fosforu może powodować również objawy o charakterze neurologicznym, takie jak zaburzenia świadomości, poczucie zdezorientowania, mrowienie lub drętwienie części ciała, zaburzenia czucia oraz drgawki.
Hipofosfatemia często objawia się również zaburzeniami łaknienia, szczególnie brakiem apetytu i dolegliwościami żołądkowymi, takimi jak wymioty czy nudności.
Niedobory magnezu mogą prowadzić też do spadku odporności- częste infekcje, zachorowania na wirusy i przeziębienia powinny wzbudzić nasz niepokój. Schorzeniem często towarzyszącym niedoborom fosforu jest również anemia.
Hipofosfatemia – diagnoza
By ocenić stężenie fosforanów należy wykonać badanie krwi i moczu. Norma dla osoby dorosłej wynosi 0,81-1,62 mmol/l, dla dziecka natomiast 1,3-2,26 mmol/l.
Hipofosfatemia – profilaktyka
Osoby zdrowe i prowadzące unormowany tryb życia nie muszą obawiać się hipofosfatemii. Przy zachowaniu zbilansowanej diety fosfor dostarczany jest w odpowiednich ilościach, często nawet w nadmiarze. W przypadku karmienia pozajelitowego należy zwrócić uwagę na odpowiednią ilość fosforanów dostarczanych w pożywieniu. Osoby będące na rygorystycznej diecie, przyjmujące leki wiążące fosforany w przewodzie pokarmowym czy dotknięte chorobami powiązanymi z hipofosfatemią (nowotwory, nadczynność przytarczyc, kwasica ketonowa lub metaboliczna, zespół głodnych kości) powinny pozostawać pod stałą opieką lekarską i kontrolować poziom fosforanów we krwi.
Hipofosfatemia – leczenie
Leczenie hipofosfatemii przebiega pod kontrolą lekarza, a wszelkie zauważone objawy należy zgłosić jak najszybciej. Najważniejsze jest wyeliminowanie przyczyn niedoboru. W przypadku niedożywienia spowodowanego np. złą dietą zwykle wystarczy dostarczanie większej ilości fosforanów w pożywieniu, rezygnacja z alkoholu. Do produktów najbardziej bogatych w fosfor należą przetwory mleczne, drób, kasze, nasiona, orzechy, ryby i rośliny strączkowe. Gdy leczenie poprzez eliminację przyczyn nie jest możliwe (np. gdy chorobę powodują leki, których przyjmowanie jest konieczne) lub gdy niedobór jest szczególnie wysoki fosfor przyjmowany jest dożylnie.
Wczesne zdiagnozowanie i podjęcie leczenia jest w przypadku hipofosfatemii bardzo ważne. Zignorowanie objawów i brak leczenia może prowadzić nie tylko do trwałego uszkodzenia kości i mięśni, problemów z oddychaniem, zaburzeń w funkcjonowaniu układu sercowego lecz także, w skrajnych przypadkach, do śmierci.
