Zespół Smitha-Lemliego-Opitza w skrócie nazywany jest SLOZ, SLO, SRH lub SLOS, znany jest także jako zespół letalnych mnogich anomalii wrodzonych Rutledge’a. To choroba metaboliczna o podłożu genetycznym. Zaburzenia, które warunkują rozwój choroby to niewytwarzanie przez organizm odpowiedniej do prawidłowego metabolizmu ilości cholesterolu. Początki choroby rozwijają się już w okresie prenatalnym, wraz z rozwojem zespół Smitha-Lemliego-Opitza prowadzi do wielu zaburzeń i wad rozwojowych.
Co powoduje zaburzenia wywołane przez zespół Smitha-Lemliego-Opitza
Jako bezpośrednią przyczynę występowania zespołu podaje się mutację genu DHCR7. Gen ten znajduje się w ramieniu długim chromosomu 11 i jest odpowiedzialny za powstawanie białka DHCR7, biorącego udział w procesie biosyntezy cholesterolu. Patologiczna mutacja genu sprawia, że organizm nie wytwarza odpowiedniej ilości cholesterolu.
Pochodne tego związku chemicznego występują w każdej komórce człowieka. Cholesterol jest między innymi budulcem błon komórkowych i otoczek chroniących komórki nerwowe. Działa stabilizująco i jest potrzebny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Cholesterol w organizmie człowieka może pochodzić ze źródeł pokarmowych jak i z procesów biosyntezy. U płodów z wadą związaną z zespołem Smitha-Lemliego-Opitza organizm wytwarza tylko niewielkie ilości cholesterolu. W związku z czym płód nie może rozwijać się prawidłowo.
Patologie metaboliczne związane z zespołem Smitha-Lemliego-Opitza są uwarunkowane genetycznie. Choroba zaliczana jest do rzadko występujących, jednak w Polsce jest jedną z częstszych chorób metabolicznych. Częstość jej występowania w Polsce jest wyższa niż w innych krajach i notuje się jej występowanie nawet w 1 na 2300 przypadków. Statystycznie, średnia światowa to 1 na 20000 do 1 na 60000, w zależności od źródła danych.
SLOZ to choroba dziedziczona autosomalnie recesywnie. Gen odpowiedzialny za powstanie mutacji przekazywany jest razem z genem recesywnym chromosomu autosomalnym. Oznacza to, że jeśli dziecko odziedziczy jeden gen wadliwy, a drugi zdrowy nie musi być chore, może zostać nosicielem wady, którą może przekazać potomstwu.
Jak rozpoznać Zespół Smitha-Lemliego-Opitza
Zespół Smitha-Lemliego-Opitza nie ma stałego wzorca objawów. W zależności od stopnia mutacji genu może mieć różne postaci. Zdarza się, że łagodne postaci zespołu Smitha-Lemliego-Opitza pozostają nierozpoznane i nie mają znacznego wpływu na obniżenie komfortu życia.
Do najbardziej charakterystycznych cech występujących u chorych na SLOZ zaliczamy małogłowie czyli mikrocefalię. Innym objawem jest zmieniający się stan napięcia mięśniowego, powodujący naprzemienną wiotkość oraz sztywność mięśni ciała. U noworodków z zespołem Smitha-Lemliego-Opitza obserwujemy także wolny i nieprawidłowo niski przyrost masy ciała. Związane jest to z brakiem odruchu ssania i trudnościami z przełykaniem. Charakterystyczna jest także deformacja twarzy związana z chorobą: oczy osoby ze SLOZ rozstawione są szeroko i posiadają opadające powieki, żuchwa jest mała, małżowiny uszne osadzone nisko, a nos jest krótki.
Kolejnymi skutkami tej choroby są deformacje innych części ciała, jak polidaktylia czy syndaktylia, a także wady narządów płciowych jak mikropenis i wnętrostwo. Następstwami zespołu Smitha-Lemliego-Opitza jest także opóźnienie rozwoju intelektualnego i psychomotorycznego. W bardzo ciężkich przypadkach objawy dotyczą także wad w funkcjonowaniu układu pokarmowego, krwionośnego, nerek czy wzroku. Poszczególne objawy rzadko występują w pełnej gamie, zwykle obserwowanych jest kilka z nich w różnych połączeniach i o zróżnicowanym stopniu nasilenia.
Kiedy i jak można zdiagnozować zespół Smitha-Lemliego-Opitza
U kobiet, które już urodziły dziecko chore zalecane są badania prenatalne przy kolejnej ciąży. Są to badania inwazyjne jak amniopunkcja czy biopsja kosmówki płodu, a także nieinwazyjne badanie przesiewowe.
W niektórych przypadkach zmiany powodowane przez mutację genu odpowiedzialnego za SLOZ można zaobserwować już okresie życia płodowego. Są to spowolnione zmiany wewnątrzmaciczne wynikające z nieprawidłowego rozwoju płodu.
U dzieci z podejrzeniem występowania zespołu Smitha-Lemliego-Opitza wyniki badań wykazują nienaturalnie niski poziom cholesterolu we krwi, u chorych widoczny jest za to wysoki poziom 7-dehydrocholesterolu.
Zespół Smitha-Lemliego-Opitza – leczenie
Jak wiele chorób genetycznych, także zespół Smitha-Lemliego-Opitza jest nieuleczalny. Leczenie, polega na złagodzeniu objawów choroby i w miarę możliwości prowadzić ma do poprawy komfortu życia. Ponieważ wady spowodowane chorobą są często wielonarządowe konieczna jest pomoc lekarzy specjalistów, często także chirurga. Główną rolę w terapii odgrywa rehabilitacja. Ponieważ u osób chorych na SLOZ występują problemy z jedzeniem w trakcie terapii ćwiczy się mięśnie odpowiedzialne za żucie. Niektórzy lekarze zalecają także specjalną dietę, bogatą w cholesterol. Jednak żadna znana forma terapii nie sprawi, że zmutowany gen ulegnie naprawie, w związku z czym dziecko wymaga stałej opieki i specjalistycznej pielęgnacji.
