Zespół Huntera jest to mukopolisacharydoza typu II (MPSII). Jest chorobą metaboliczną uwarunkowaną genetycznie. Od innych typów mukopolisacharydozy różni się odmiennym sposobem dziedziczenia. Jest sprzężony z płcią (z chromosomem X) i jest dziedziczony w sposób recesywny. Oznacza to, że dziewczynki otrzymujące wadliwy chromosom będą tylko nosicielkami, nie będą miały objawów choroby, natomiast przekażą go swoim synom. Na MPSII chorują głównie chłopcy.
Jest to bardzo rzadka choroba, częstość występowania wynosi 1 na100000 do 1 na 150000 urodzeń. Polskie dane podają, że ze wszystkich zachorowań na mukopolisacharydozę zespół Huntera stanowi około 20%.
Wyróżnia się dwa podtypy zespołu Huntera:
- typ A – znacznie częściej występujący, z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego i postępującym upośledzeniem fizycznym i umysłowym, często zakończony zgonem już w okresie dziecięcym
- typ B – pojawiający się rzadziej i przebiegający bez lub z niewielkim upośledzeniem umysłowym, a długość życia chorych wynosi nawet 30-40 lat
Przyczyny powstawania zespołu Huntera
W zdrowym organizmie mukopolisacharydy zwane obecnie glikozaminoglikanami (GAG) stanowią ważny składnik tzw. macierzy zewnątrzkomórkowej i wytwarzane są przez komórki tkanki łącznej. Substancje te są degradowane cyklicznie przez specyficzne enzymy. W mukopolisacharydozach mechanizm ten zostaje zaburzony. I tak omawiany tu zespół Huntera charakteryzuje się brakiem lub znacznym niedoborem aktywności sulfatazy iduronianu, enzymu katalizującego degradację siarczanu heparanu i siarczanu dermatanu. Efektem tego jest spichrzanie (odkładanie się) tych glikozaminoglikanów w organellach komórkowych zwanych lizosomami – stąd inna nazwa to lizosomalna choroba spichrzeniowa.
Ma to miejsce w licznych komórkach ciała m.in. śródbłonka naczyń i w komórkach mięśni gładkich ścian naczyń, prowadząc do swoistych objawów występujących w zespole Huntera. Za brak lub obniżenie aktywności sulfatazy iduronianu odpowiadają różnego typu mutacje kodującego ją genu o nazwie IDS położonego na chromosomie X. Mutacje te mają najczęściej charakter niewielkich mutacji punktowych lub małych delecji, czyli utraty fragmentu genu. Rzadziej delecji ulega cały IDS, a czasem region chromosomu go zawierający podlega rearanżacji (przemieszczeniu). Te ostatnie zmiany odpowiadające za zupełną deaktywację wzmiankowanego enzymu prowadzą do ciężkich fenotypów choroby Huntera.
Jak objawia się zespół Huntera?
Pierwsze objawy pojawiają się już w okresie niemowlęctwa, są one na tyle niespecyficzne, że nie wzbudzają podejrzeń rodziców lub lekarzy. Należą do nich:
- przeziębienia
- katary
- infekcje ucha
- przepuklina pachwinowa lub pępkowa
Późniejsze objawy różnią się stopniem nasilenia w zależności od wieku w jakim ujawniła się choroba, przy czym im wcześniej to się stało, tym bardziej są nasilone. Pierwsze objawy kliniczne pojawiają się około 2-4 roku życia.
Objawy zespołu Huntera typ A (symptomy pojawiają się bardzo wcześnie):
- pogrubienie rysów twarzy i powiększenie języka
- wypukłe czoło, spłaszczona podstawa nosa
- makrocefalia (wielkogłowie)
- niski wzrost (po trzecim roku życia następuje spowolnienie wzrostu)
- wady kręgosłupa (najczęściej zwiększona kifoza)
- spastyczność mięśni (nadmierne napięcie)
- ograniczona ruchomość w stawach
- powiększona wątroba i śledziona (hepatosplenomegalia)
- nadciśnienie środczaszkowe spowodowane nagromadzeniem się nadmiaru płynu otaczającego mózg
- niepełnosprawność umysłowa, mogąca nasilać się z wiekiem
- problemy ze słuchem, włącznie z całkowitą głuchotą
- wady wzroku (choć nie występują typowe dla mukopolisacharydozy zmiany w narządzie wzroku w postaci zmętnienia rogówki)
- częste uszkodzenia mięśnia sercowego, uszkodzenie zastawek serca
- nawracające infekcje dróg oddechowych oraz wyciek śluzowo-surowiczej wydzieliny z nosa niezwiązanej z zakażeniem dróg oddechowych, możliwe utrudnione oddychanie
- problemy żołądkowo-jelitowe
- nadaktywność, drgawki, pobudzenie nerwowe, agresja
Objawy zespołu Huntera typu B (symptomy objawiają się późno, niekiedy nawet dopiero w dorosłym wieku):
- upośledzenie umysłowe lekkiego stopnia
- zmiany kostne słabiej nasilone
- problemy z werbalizacją, utrudniona komunikacja, problemy z czytaniem
- fizyczne objawy morfologiczne podobne do typu A
- grudkowe zmiany skórne na ramionach i plecach
Zespół Huntera – metody leczenia
Prędkość postępowania zespołu Huntera jest zróżnicowana osobniczo. Wymaga stałego leczenia, aby zapobiegać nasilaniu się objawów choroby.
Osłabiony mięsień sercowy, uszkodzone zastawki i zwężenie tętnic, spowodowane stałym gromadzeniem się GAG, mogą prowadzić do nadciśnienia tętniczego, niewydolności i zawału serca. Nadciśnienie tętnicze należy leczyć farmakologicznie, a uszkodzone zastawki serca można wymienić podczas zabiegu chirurgicznego.
Chorzy na zespół Huntera mogą korzystać ze specjalistycznych urządzeń (CPAP i BiPAP) wspomagających oddychanie i zwiększających pojemność płuc. U osób z nawracającymi infekcjami ucha, można wprowadzić do ucha dren, który pomaga odprowadzać z niego płyn i przyspiesza wyzdrowienie po infekcji. Obecność drenów może pomóc w leczeniu infekcji oraz poprawić słuch. Zabiegi chirurgiczne i znieczulenie pacjentów z MPSII powinny być wykonywane przez chirurgów i anestezjologów mających doświadczenie z pacjentami cierpiącymi na MPS. Jest to ważne, ponieważ drogi oddechowe pacjentów z zespołem Huntera mogą być bardzo wąskie i trudne do obserwowania w wyniku nagromadzenia się w nich GAG oraz zmian w ich budowie anatomicznej.
Od kilku lat dostępna jest tzw. enzymatyczna terapia zastępcza (ERT). Jest jedną z najdroższych na świecie terapii, jej roczny koszt wynosi 375 tysięcy dolarów. Polega na podawaniu dożylnym brakującego enzymu. Wprowadzenie ERT umożliwiło względnie skuteczne leczenie pacjentów z mukopolisacharydami, którzy dotychczas mogli być leczeni jedynie w sposób objawowy.
Obiecującą nowoczesną metodą leczenia zespołu Huntera może się okazać terapia genowa, dopuszczona do badań klinicznych. Polega ona na wektorowym modyfikowaniu limfocytów, a genem docelowym jest IDS, kodujący sulfatazę iduronianu.
