Zespół Wolfa-Hirschhorna jest poważnym zaburzeniem rozwojowym charakteryzującym się dysmorfią twarzy, psychoruchowym upośledzeniem, nieprawidłowym wzrostem, hipotonią nerwową oraz objawowymi napadami. Specyficznymi cechami dysmorficznymi mogącymi świadczyć o obecności choroby są: hiperteloryzm (znaczne zwiększenie odległości pomiędzy dwoma oczami), skośne ustawienie szpar powiekowych, wysokie czoło, dziobiasty nos, krótka nosowa rynienka, niedorozwój żuchwy, dysplastyczne małżowiny uszne, gotyckie podniebienie (twarde, wąskie, mocno wysklepione – powoduje nieprawidłowe wyrzynanie zębów i wadę zgryzu), czasami spotyka się też rozszczep podniebienia.
Zespół opisanych cech często określany jest jako „zespół hełmu greckiego wojownika„. Poza tym pojawiają się wady serca, coloboma tęczówki ocznej (rozszczep tęczówki powstający na skutek niecałkowitego zamknięcia szczeliny naczyniówkowej kielicha ocznego), niedorozwój zewnętrznych narządów układu moczowo-płciowego, niedorozwój kości, głuchota. Ponadto, u 1/5 pacjentów diagnozuje się wady nerek, które prowadzą do ich schyłkowej niewydolności.
Zespół Wolfa-Hirschhorna – objawy
Pierwotnym objawem choroby jest niska masa urodzeniowa, małogłowie i hipotonia (zmniejszone napięcie mięśniowe). Obserwuje się niedorozwój psychoruchowy i dysmorfię twarzy. Na ogół występuje też upośledzenie umysłowe i częste napady padaczkowe. U chłopców pojawia się wnętrostwo (niewłaściwe umieszczenie jednego lub obu jąder w jamie brzusznej zamiast w mosznie) i spodziectwo (lokalizacja ujścia cewki moczowej na stronie brzusznej prącia).
Wnętrostwo i spodziectwo spotyka się u 64% chłopców, ale wady nerek występują znacznie częściej. Wśród nich najczęściej spotyka się hipoplazję (słabe wykształcenie narządu ze zmniejszoną ilością komórek, budujących miąższ narządu), jednostronna lub abustronna agenezja (niewykształcenie narządu), dysplazja torbielowata (występowanie torbieli na korze i rdzeniu nerki), nerka podkowiasta i oligomeganefronia (zmniejszenie wymiarów obu nerek, przebiegające ze zmniejszeniem ilości kłębuszków nerkowych, co znacznie wpływa na jakość filtrowanych płynów).
Zespół Wolfa-Hirschhorna – przyczyny
Bezpośrednią przyczyną zespołu Wolfa-Hirschhorna jest delecja krótkiego ramienia chromosomu 4. Mutacja genetyczna polega na usunięciu fragmentu DNA (usunięcie kilku nukleotydów z łańcucha DNA, powoduje, że zmienia się sposób odczytu kolejno występujących po sobie nukleotydów, w związku z czym niektóre geny tracą na ważności. W tym wypadku mutacja obejmuje geny WHSCI i LETMI.
Badania pokazują, że fenotyp, cechy zewnętrzne choroby, które można zauważyć bez specjalistycznego badania: np. szerokie rozstawienie oczu jest bezpośrednio związane z wielkością mutacji. W przypadku, gdy wypadnięciu ulega niewielka ilość nukleotydów, schorzenie objawia się niewielką dysmorfią twarzy i delikatnym upośledzeniem umysłowym oraz wzrastania. Poza tym, nie obserwuje się innych zaburzeń. W przypadku cięższej anomalii dochodzi do rozwoju niewydolności nerek, a upośledzenie umysłowe jest znaczne.
Zespół Wolfa-Hirschhorna – leczenie
Niestety, obecnie nie jest znana terapia zastępcza dla dzieci z uszkodzonymi nerkami. W przypadku bardzo ciężkich obciążeń, odstępuje się od stosowania jakiejkolwiek uciążliwej terapii. W Polsce problem nadal istnieje od strony prawnej i z reguły na wyraźne żądania rodziców, terapia jest prowadzona. Często jedynym racjonalnym wyjściem z sytuacji jest przewlekła dializoterapia. U osób chorych występuje również problem związany z odżywianiem. Osoby objęte schorzeniem często cierpią z braku możliwości połykania pokarmów, na skutek zniesienia napięcia mięśniowego, przewlekłego refluksu żołądkowo-przełykowego oraz z nieprawidłowości w budowie zębów, zgryzu i żuchwy.
Częste wady serca wymagają przeprowadzenia korekcji chirurgicznej. Często występuje znaczny ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej. Nierzadko występuje też zwężenie tętnicy płucnej, otworu w przegrodzie międzykomorowej, przetrwałego przewodu tętniczego czy niedomykalności zastawki aortalnej.
U 66% osób objętych zespołem Wolfa-Hirschhorna występuje ciężki niedorozwój umysłowy. Tylko nieliczni pacjenci z opisywanym schorzeniem potrafią się właściwie wypowiedzieć. Mowa może być utrudniona z powodu głuchoty bądź niedosłuchu. Niektórzy, potrafią jednak sprawnie posługiwać się językiem migowym.
U 95 % chorych występują zaburzenia napadowe o charakterze padaczki. Najczęściej pojawiają się między 5, a 23 miesiącem życia. Obserwuje się napady toniczno-kloniczne oraz te, związane z zaburzeniem świadomości.
Ze strony układu kostnego występują malformacje, stopy końsko-szpotawe, kifoza, skolioza, zniekształcenia palców dłoni i stóp. Przy właściwym leczeniu 40% chorych umie chodzić samodzielnie. W przypadkach nierokujących pozytywnie, odstępuje się od nauki chodzenia.
Do najrzadziej opisywanych przypadków związanych z delecją, należą wady niedorozwojowe wątroby, hipoplazja płuc, przepukliny przeponowe, zrośnięcie przełyku, naczyniaki występujące najczęściej w okolicy czoła.
Jak widać, zespół Wolfa-Hirschhorna należy do ciężkich schorzeń genetycznych, których nie można wyleczyć. Z uwagi na ciężkie terapie, obecnie rozważa się słuszność prowadzenia terapii. Śmiertelność pacjentów wynosi 30% w okresie do 2 roku życia. Osoby chore nie dożywają dorosłości. Umierają w ciągu zaledwie kilku lat.
