W drugiej połowie XX wieku tran był jednym z najpopularniejszych elementów wyposażenia domowych apteczek. Znienawidzony przez dzieci, ze względu na nieprzyjemny smak, został odrobinę zapomniany i odłożony do lamusa. Obecnie jednak popularność tranu ponownie wzrasta, a tran pod różną postacią wraca do polskich domów. Skąd ta zmiana? Czy warto brać tran?
Tran – czym jest?
Olej wątłuszowy to tłuszcz pozyskiwany ze świeżej wątroby dorsza atlantyckiego lub innych ryb z rodziny dorszowatych. Od lat znany jest jako suplement diety na podniesienie odporności i wsparcie układu immunologicznego, zwłaszcza w okresie przeziębień.
Jego właściwości są znane i cenione od pokoleń, a do najważniejszych należą:
- zawartość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (zwłaszcza EPA i DHA);
- bogactwo witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (głównie witaminy A i D3);
- to dobre źródło kwasów omega-3.
5 ml tranu z wątroby dorsza atlantyckiego zawiera średnio:
- omega-3 – 1,2 g;
- EPA – 0,4 g;
- DHA – 0,6 g;
- witamina D – 15 µg;
- witamina A – 250 µg.
Wpływ tranu na poprawę odporności uwidacznia się głównie w obniżaniu stanu zapalnego i regulacji stężenia białka CRP (C-reaktywnego), co znacznie skraca czas trwania infekcji. Witamina D obecna w tranie wpływa korzystnie na syntezę limfocytów T i B, poprawiając odpowiedź immunologiczną, a witamina A poprawia stan nabłonka i błon śluzowych.
Choć tran stosowany jest głównie ze względu na wpływ przy wsparciu odporności, olej wątłuszowy wykazuje także szereg innych właściwości prozdrowotnych, wśród których należy wymienić:
- wsparcie układu nerwowego – kwasy omega-3 zawarte w tranie działają mobilizująco na układ nerwowy, wspierając procesu uczenia się i zapamiętywania, a także wykazują działanie mieloprotekcyjne, przeciwdziałając chorobom otępiennym, takim jak demencja i Alzheimer;
- wsparcie układu krwionośnego i serca – zawarte w tranie NNKT (w tym omega-3) wpływają regulująco na gospodarkę lipidową organizmu, obniżając poziom trójglicerydów. Wspomagają również regulację ciśnienia tętniczego, poprawiając przy tym funkcje śródbłonka naczyń krwionośnych. Dodatkowo kwasy EPA i DHA zmniejszają agregację płytek krwi, działając przeciwzakrzepowo.
Tran – dawkowanie i przeciwwskazania
Ze względu na różne formy komercyjne tranu – od tranu w płynie przez kapsułki i pastylki, a także biorąc pod uwagę dodatkowe wzbogacanie tranu witaminami (np. wit E) dawkowanie zależne jest od konkretnej marki. Przyjmując tran, warto wziąć pod uwagę to, aby zażywać go podczas posiłku zawierającego tłuszcze. Pozwoli to prawidłowo przyswoić zawarte w nim witaminy.
Tran jest uznany za preparat stosunkowo bezpieczny. Można podawać go dzieciom od 4 tygodnia życia – oczywiście w formie i dawce dostosowanej dla niemowląt. Nie ma także przeciwwskazań do przyjmowania tranu w ciąży.
Jednak osoby, cierpiące na takie schorzenia, jak:
- kamica nerkowa;
- hiperkalcemia;
oraz osoby przyjmujące inne preparaty zawierające witaminę A lub D, a także zażywające leki przeciwzakrzepowe powinny do tranu podchodzić ostrożnie, najlepiej konsultując jego zażywanie z lekarzem.
Bibliografia:
- KARŁOWICZ-BODALSKA, Katarzyna, BODALSKI, Tadeusz, et al. The biological properties of unsaturated fatty acids and their role in therapy. Postępy Fitoterapii, 2007.
- KONIK, Aleksandra. Tran. Czy warto go włączyć do diety—wszystkie za i przeciw. (https://dietetycy.org.pl/tran/ dostęp 8/01/2024)
- MATERAC, Ewa, MARCZYŃSKI, Zbigniew, et BODEK, Kazimiera Henryka. Rola kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w organizmie człowieka. Bromat Chem Toksykol, 2013, vol. 46, no 2, p. 225-233.
- Grosso G, Galvano F, Marventano S, Malaguarnera M, Bucolo C, Drago F, Caraci F. Omega-3 fatty acids and depression: scientific evidence and biological mechanisms.
- Oxid Med Cell Longev. 2014;2014:313570. doi: 10.1155/2014/313570. Epub 2014 Mar 18. PMID: 24757497; PMCID: PMC3976923.
