Płesznik czerwonkowy (łac. Pulicaria dysenterica) należy do rodziny astrowatych. W stanie naturalnym występuje niemal w całej Europie, w Azji, na obszarach od Bliskiego Wschodu po Nepal, a także w basenie Morza Śródziemnego, gdzie rośnie obficie i uznawana jest za chwast. W Polsce, w stanie dzikim roślina ta rośnie sporadycznie na północy kraju. Można ją również uprawiać w przydomowym ogródku.
Płesznik czerwonkowy – biologia i występowanie
Jak już wspomniano, roślina występuje w wielu miejscach na świecie. Obecna jest w całej Europie, jednak szczególnie powszechna jest w krajach basenu Morza Śródziemnego i na Bałkanach. Także w Azji (Turcja, Cypr, Liban, Syria, Izrael, Jordania, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan, Irak, Iran, Turkmenistan, Afganistan, Pakistan, Indie oraz Nepal). Ponadto płesznik czerwonkowy został naturalizowany w Chinach oraz w Nowej Zelandii. Stosunkowo rzadko spotykany jest w Polsce, a także w Norwegii. Z uwagi na to, że populacja tej rośliny w Europie maleje, została ona wpisana na listę zagrożonych gatunków.
Płesznik czerwonkowy rośnie w miejscach wilgotnych, zacienionych, na brzegach wód oraz w miejscach zalewowych. Gdy rośnie w suchych miejscach, wówczas jest wskaźnikiem, że tuż pod powierzchnią gleby znajduje się woda.
Płesznik czerwonkowy jest rośliną wieloletnią, osiągającą wysokość od 20 centymetrów, do nawet jednego metra. Jego liście mają podłużny, lancetowaty kształt, a blaszka liściowa jest omszona, mniej lub bardziej falista i szeroko ząbkowana na brzegu. Dolne liście są duże i puszyste, natomiast górne są mniejsze i rosną blisko pędów.
Jako bylina tworzy gęste skupiska o silnie rozprzestrzenionym systemie korzeniowym. Kwitnie od lipca do października, chociaż niektóre źródła zawężają okres kwitnienia na okres od sierpnia do września. Kwiaty mają żółtą barwę, o zielonkawej tarczy i wielu cienkich płatkach. Koszyczki kwiatowe mają zwykle od półtorej do trzech centymetrów średnicy. Płesznik czerwonkowy jest hermafrodytem, czyli posiada obupłciowe kwiaty. Mogą być one zapylane przez owady lub może następować samozapylenie. Owocami rośliny są nasiona dojrzewające od września do października.
Płesznik czerwonkowy – skład i właściwości
Podczas badań nad płesznikiem wyodrębniono pięćdziesiąt cztery składniki czynne. Wyizolowano między innymi olejki eteryczne, nerolidol oraz tlenek karyofenylowy. Tlenek karyofilenu w roślinie pełni funkcję ochronną, chroniąc ją przed chorobotwórczymi bakteriami, a także przed grzybami. W roślinnych próbkach płesznika znaleziono również flawonoidy. Związki te były różne, w roślinach pochodzących z różnych regionach świata. Jednak bez względu na rodzaj zawartych flawonoidów, miały one pozytywny wpływ na zdrowie. Jak potwierdziły różne badania laboratoryjne, ich dobroczynny wpływ wynika głównie z powodu ich właściwości przeciwutleniających. Walczą z zapaleniami, a nawet mogą hamować wzrost komórek rakowych.
Dzięki substancjom zawartym w jej korzeniu roślina wykazuje nie tylko właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne, ale również wykazuje działanie ściągające oraz właściwości dezynfekujące.
Płesznik czerwonkowy – zastosowanie
Obecnie roślina straciła nieco na swoim znaczeniu, jeżeli chodzi o zastosowanie farmaceutyczne, jednakże dawniej z powodzeniem służyła do zwalczania epidemii dyzenterii. Nosiła wówczas bardziej popularną nazwę, oman biegunkowy. Dzięki swoim właściwościom płesznik czerwonkowy może z powodzeniem zwalczać biegunki różnego pochodzenia, w tym czerwonkę bakteryjną.
Płesznik czerwonkowy dzięki zawartości olejków lotnych o drażniącym zapachu, stosowany jest do odstraszania owadów. Dawniej palono liście płesznika na żarzących się węglach, uzyskując gryzący dym, który służył do odstraszania insektów i pozbywania się pcheł, z pościeli, czy materacy. Zapach płesznika drażni owady i działa na nie zniechęcająco. Dzisiaj również można w tym celu wykorzystywać ziele płesznika, paląc je w kominku.
Ziele płesznika wykazuje silne działanie ściągające i dlatego może być wykorzystywany do leczenia siniaków oraz wybroczyn podskórnych. Z powodzeniem może być stosowany przy leczeniu przeziębienia, w bólach różnego rodzaju, w tym w bólach głowy i bólach zębów, przy wrzodach żołądka i nudnościach. Może służyć do obniżania gorączki, jak również pomocniczo w dnie moczanowej.
Znaczenie płesznika czerwonkowego obecnie jest nieznaczne. W leczeniu czerwonki zioła zostały zastąpione antybiotykami i chemioterapeutykami, które są równie skuteczne, a zarazem prostsze do zastosowania.
Płesznik czerwonkowy nie jest również popularnym zielem w sklepach zielarskich, w aptekach, czy sklepach ze zdrową żywnością. Został wyparty przez inne zioła z rodziny astrowatych, m.in. popularną babkę płesznik. Gdybyśmy mieli ochotę wykorzystać jego właściwości, to musimy zebrać je osobiście, wysuszyć i przygotować z nich napary, które z powodów bezpieczeństwa lepiej wykorzystywać zewnętrznie, na skórę. Można też pozostać przy starych, babcinych sposobach wykorzystania płesznika i wykorzystywać go do odganiania nieproszonych insektów.
