Róża pomarszczona (Rosa rugosa Thunb.) – to gatunek krzewu, który należy do rodziny różowatych. Gatunek ten pochodzi ze wschodniej Azji i został sprowadzony do Ameryki Północnej i Europy przez ogrodników i rozprzestrzenił się w środowisku naturalnym. Obecnie można go spotkać w prawie całej Europie, w tym także na terenie Polski. Róża pomarszczona jest łatwa w uprawie, choć często stanowi problem dla różnorodności biologicznej, ograniczając przy tym dostępność terenu. Gatunek ten wykorzystywany jest do leczenia, czy nasadzeń biotechnicznych, służy też jako roślina ozdobna, i co ciekawe-jest również jadalna.
Róża pomarszczona nazywana jest również różą fałdzistolistną, lub różą japońską. Liczne odmiany ozdobne które pochodzą od tego właśnie gatunku tworzą grupę róż ozdobnych, określanych jako mieszańce Rugosa.
Róża pomarszczona-zastosowanie
Już od końca XIX wieku róża pomarszczona jest bardzo chętnie wykorzystywana w hodowli róż, oraz do uzyskiwania różnych, innych odmian uprawnych. Owoce rzekome należy zebrać w odpowiednim czasie, bowiem muszą być dojrzałe, ale nie miękkie. W Europie Środkowej zbiory dokonywane są w drugiej połowie sierpnia, oraz po drugim wysypie owoców czyli w drugiej połowie września. Tak jak sama hodowla róży pomarszczonej jest prosta, tak jej suszenie wręcz przeciwnie. Należy je rozdrobnić, przez pierwsze 10 minut trzymać w temp. ok. 100 °C, tak, aby w szybkim czasie zniszczyć enzymy, które rozkładają witaminę C. Później następuje suszenie w temp. ok. 50–60 °C.
Rozmnażanie tego gatunku zachodzi przez oddzielanie odrostów korzeniowych oraz pędowych, choć można też dokonać tego używając sadzonek zielnych, które ukorzeniają się do 20 dni. Sadzonki zdrewniałe pozyskuje się w grudniu(powinny mieć długość ok. 25 cm). Wysadza się je do inspektów w marcu–kwietniu. Należy pamiętać, aby wystawić tylko 2–3 cm ponad ziemię.
Róża pomarszczona jako roślina ozdobna
Róża pomarszczona uprawiana jest zarówno w licznych odmianach i krzyżówkach międzygatunkowych, jak i w postaci typowego, zwykłego gatunku. Jej piękne kwiaty służyły jako ozdoba w Chinach już około 1000 r.n.e. Przez lata udało się uzyskać odmiany o pełnych kwiatach, oraz płatkach w kolorze żółtym, różowym, czerwonym oraz białym. Róża pomarszczona jest rekomendowana do nasadzeń parkowych, jako roślina okrywowa. Uzyskane z niej odmiany są cenione głownie z powodu swojej soczystej zieleni, odporności na choroby, oraz mrozoodporności, choć charakteryzuje się również odpornością na suszę i zasolenie, przy tym posiada silny aromat kwiatów.
Róża pomarszczona już w końcu XX wieku zaczęła być stosowana w Europie przy tworzeniu zieleni przy drogach na naprawdę dużą skalę, co zawdzięcza swoją odpornością na sól, której często używa się zimną w celu roztropnienia śniegu i lodu na drogach. Róża ta sadzona jest w żywopłotach, często służy również jako osłona przed wiatrem.
Róża pomarszczona jako roślina jadalna
Róża pomarszczona charakteryzuje się tym, że jej owoce rzekome (hypancja) są bardzo łatwe do zebrania, a dzięki jej znacznej wielkości znalazły swoje jadalne zastosowanie. Owoce te są ogromnym źródłem witaminy C, której zawierają ok. 275mg%. W suchej masie znajdziemy jej więcej, bo aż 6800 mg%, dzięki czemu już 1-3 owoców tej rośliny w zupełności wystarczą do zaspokojenia dziennego zapotrzebowania człowieka na ten składnik. Witaminy zawierają ok,10-14 mg% karotenu, kwasy organiczne, związki mineralne oraz olejek eteryczny. Należy również pamiętać o płatkach tego gatunku, ponieważ są one naprawdę cenionym produktem żywnościowym. Do spożycia nadają się również liście róż oraz młode pędy róż.
Róża pomarszczona- właściwości lecznicze
Róża pomarszczona wykorzystywana jest jako surowiec zielarski. Zarówno jej owoce jak i hypancja są zbierane do celów leczniczych stosunkowo często. Owoce rzekome tego gatunku znajdziemy w takich mieszankach ziołowych jak np. Pyrotex, czy Tussiflos, natomiast sproszkowane owoce właściwe wchodzą w skład tabletek Litozin. Wyciąg z owoców róży pomarszocznej znajdziemy również w płynach Cholesol, Neocardina, Diges-Tonic, oraz w tabletkach i preparatach:Acerola, Rosagran, Biogran B i Tiliros.
Świeże owoce rzekome róży pomarszczonej działają ochronnie na błonę śluzową żołądka i działają przeciwwrzodowo. Dzięki wysokiej zawartości witaminy C roślina ma działanie ogólnie wzmacniające organizm, dlatego zalecana jest do stosowania podczas osłabienia, przeziębienia, ciąży czy w okresie przemęczenia. Zawarty w owocach właściwych galaktolipid ma działanie przeciwreumatyczne i przeciwzapalne, hamuje chemotaksję leukocytów. Wspomniane działanie przeciwzapalne jest często porównywane do leków syntetycznych takich jak np. kwas acetylosalicylowy. Dodatkowym plusem róży pomarszczonej jest fakt, że nie powoduje ona żadnych efektów niepożądanych. Preparaty z owoców tego gatunku znajdują swoje zastosowanie w przypadku leczenia schodzeń wątroby, nerek czy układu pokarmowego.
Róża pomarszczona-sposób użycia
Z hypancjum róży pomarszczonej, tuż po zbiorze należy usunąć znajdujące się w ich wnętrzu owoce właściwe, nie zapominając o otaczających je włoskach. Następnie zaleca się wypłukanie włosków za pomocą wody. Hypancja łatwo pleśnieją, dlatego należy je umieścić w dobrze przewietrzanym i ciepłym miejscu. W przypadku przetwarzania, należy przystąpić do suszenia możliwie szybko po zbiorze. Owoce rzekome służą do do sporządzania przetworów i win, a nawet to zaparzania napojów. Należy pamiętać, że przy zbiorze płatków do celów spożywczych należy usuwać z nich białe nasady, ponieważ mają one gorzki smak. Płatki ucierane są z cukrem, tak aby uzyskać nadzienie do wyrobów cukierniczych. Można je również gotować z cukrem w celu uzyskania konfitury.
Do celów spożywczych nadają się zarówno pseudoowoce, jak i płatki róży. Rozdrobnione i dosłodzone owoce z dodatkiem soku z cytryny, mogą służyć do produkcji sosów do mięs, natomiast pachnące płatki róży często stanowią dodatek do sałatek, szarlotek czy placków. Ponadto płatki te znajdują swoje stosowane jako aromat do syropów, octu, napojów czy nawet słodyczy. W formie kandyzowanej płatki róż używane są do dekoracji wyrobów cukierniczych, a pączki róży można także marynować. Woda różana świetnie nadaje się do aromatyzowania cukierków i napojów.
Otrzymane z udziałem róży pomarszczonej produkty takie jak: nektary, soki, syropy, konfitury, czy dżemy rekomendowane są głownie ze względu na cechy sensoryczne, jak i właściwości prozdrowotne. Jej owoce to doskonały surowiec do witaminizowania produktów, a z uwagi na naturalne pochodzenie, taka forma witaminy znajduje wyższą akceptowalność konsumencką niż jej syntetyczny odpowiednik.
Herbatki z owoców róży pomarszczonej zawierają dużo związków polifenolowych, których ilość może dochodzić do ponad 51 mg/100 ml naparu. Jest ona ściśle związana z ich wysoką aktywnością przeciw-utleniającą. Z jej owoców produkowane są również wina, lecz podczas procesu fermentacji witamina C ulega częściowemu utlenieniu.
