Rzepik wonny (łac. Agrimonia odorata, Agrimonia procera) jest byliną kłączową z rodzaju dwuliściennych. Zalicza się do rodziny różowatych. Wraz z około 15 innymi gatunkami ze swego rodzaju rośnie dziko w umiarkowanych strefach Europy, Azji, Ameryki Północnej oraz Ameryki Południowej. Spotykany jest także w północnej Afryce. W Polsce jest pospolity od wybrzeża aż po niższe położenia górskie, porasta obrzeża lasów i zarośli, przydroża, a także miejsca ruderalne. Nie lubi gleb wapiennych. Inaczej zwany jest rzepiakiem albo wątrobowym zielem.
Roślina ta dorasta do wysokości 1 metra, rzadziej do 2 metrów. Jej specyficzną cechą są gęste, proste włoski, którymi jest pokryta oraz występujące na niej osadki z bardzo licznymi gruczołkami. Liście z przylistkami wcinanymi są krótkoogonkowe, przerywano-pierzasto złożone, o listkach eliptycznych lub jajowatych. Od spodu zazwyczaj są one jasnozielone, w odróżnieniu od pokrewnego gatunku rzepika pospolitego, którego liście są białokuternowate. Niekiedy tworzy z nim mieszańce. Kwitnie od późnej wiosny do sierpnia. Kwiaty z kubeczkowatym, bruzdowanym dnem kwiatowym, tzw. hipancjum, mają żółte płatki i zebrane są wydłużone kwiatostany w kształcie kłosa. Kielich pokrywają haczykowate kolce.
Rzepik wonny – zastosowanie
Bylina ta od dawna uważana była za leczniczą, jej ziela już w średniowieczu używano do leczenia ran i zmian skórnych. Szwajcarski lekarz Paracelsus zalecał okłady z ziela rzepika na bolesne ukąszenia owadów. Inni medycy stosowali go jako lekarstwo na zapalenie gardła i górnych dróg oddechowych, kuracje nim polecano też przy zaburzeniach trawienia, a nawet przeciwko kamieniom żółciowym. Medycyna chińska klasyfikowała go jako chłodny, toteż znakomicie nadawał się do zwalczania gorączek, zapaleń i infekcji, biegunek.
Rzepik wonny możemy samodzielnie zbierać i przyrządzać z niego susz. Małe rośliny zbieramy całe podczas kwitnienia, natomiast z dużych egzemplarzy z twarda łodygą odcinamy górne pędy z liśćmi ze środkowej części rośliny, wybierając tylko zdrowe liście, bez plam i przebarwień. Możemy nim także obsadzać pobocza ogrodów, ma małe wymagania pielęgnacyjne, a odpłaci nam pięknym zapachem i dostarczeniem ziela na susz. Swoim zapachem przyciąga owady do ogrodu.
Właściwości lecznicze – rzepik wonny
Obecnie wyciągi i przetwory z rzepika służą głównie leczeniu dolegliwości wątrobowych. Przyczynia się do tego obecność w jego zielu garbników elagowych i katechinowych (3-5%). Ponadto zawiera on duże ilości olejku eterycznego, flawonoidy takie jak luteolina, apigenina, kemferol czy kwercetyna, związki goryczkowe, triterpeny, cholinę, witaminy, głównie B1, PP i K, krzemionkę i fitosterole.
Właśnie olejek eteryczny wraz z flawonoidami wykazują pozytywne działanie na drogi żółciowe – zwiększają produkcję żółci i jej przepływ przez drogi żółciowe. Dzięki temu więcej żółci trafia w odpowiednim czasie do dwunastnicy, co ułatwia procesy trawienia. Garbiki, działające antyseptycznie i ściągająco, wpływają na zhamowanie wysięków i stanów zapalnych błony śluzowej jelita. Wszystkie substancje aktywne ziela rzepika działają przeciwbakteryjnie i przeciwdrożdżakowo, co zapobiega nadmiernym procesom gnilnym w przewodzie pokarmowym.
Obecność garbników czyni wyciągi z rzepika skutecznym lekiem przy zapaleniu gardła i jamy ustnej. Można nim także odkażać rany na skórze, a także sporządzać przemywania i nasiadówki w zapaleniu zewnętrznych narządów płciowych.
Rzepik wonny – sposób użycia
Ziele rzepika wchodzi w skład kilku gotowych mieszanek dostępnych na rynku. Ich celem jest leczenie układu trawiennego lub moczowego. Warto korzystać z nich zgodnie z zaleconym dawkowaniem. Możemy także nabyć ziele w formie suszu.
Kompres rzepikowy – 5 łyżeczek suchego ziela wrzucamy do garnuszka i zalewamy szklanką zimnej wody, następnie doprowadzamy do wrzenia. Na wolnym ogniu gotujemy pod przykryciem przez 5 minut, przestudzamy. Namoczony w tym odwarze wacik lub gazę przykładamy na podrażnione miejsce na skórze kilka razy dziennie. Odwar ten przelany do malej buteleczki z atomizerem jest doskonałym sprejem na skutki ugryzienia owadów, nadaje się również dla dzieci.
Herbatka na trawienie – płaską łyżkę stołową suszonego rzepika wonnego zalewamy 200 ml wrzątku i zaparzamy 10 minut pod przykryciem. Wystudzony napar pijemy po filiżance 3 razy dziennie przed posiłkami. Pomoże nam w różnego rodzaju chorobach żołądka, jelit, woreczka żółciowego i wątroby. Może być także stosowana profilaktycznie. Zapobiega ona również infekcjom układu moczowego.
Napój przeciwbiegunkowy – w razie przedłużającej się biegunki zaparzamy 2 łyżki w filiżance wrzątku przez 5-7 minut, popijamy lekko ciepły napój małymi łykami co godzinę lub dwie.
Płukanka rzepikowa na gardło – 3 stołowe łyżki suszonego rzepiku wonnego zagotowujemy w szklance wody przez 5 minut, czekamy aż uzyska letnią temperaturę i płuczemy gardło 3 razy dziennie, zawsze płynem o temperaturze ciała. Pomaga w zapaleniu gardła, krtani, w anginie oraz przy infekcjach jamy ustnej.
