Strączyniec wąskolistny (łac. Cassia angustifolia) jest wieloletnim krzewem osiągającym u starszych egzemplarzy wymiary nawet małego drzewka. Należy on do roślin motylkowatych, zalicza się do podrodziny brezylkowych. Jest częstą użytkową rośliną w strefie klimatu tropikalnego. Stosunkowo długi okres kwitnienia czyni z niego popularny krzew ozdobny. Jednakże jego walory nie ograniczają się wyłącznie do zdobienia krajobrazu. Roślina ta jest sprawdzonym i uznawanym od stuleci środkiem regulującym pracę przewodu pokarmowego.
Strączyniec wąskolistny jest odmianą senesu, znanego jako skuteczny i bezpieczny środek na przeczyszczenie i łagodzenie dolegliwości trawiennych. Jego obecną ojczyzną są Indie, gdzie przeniesiono masowe plantacje tego krzewu z Afryki i Półwyspu Arabskiego. Przyczynił się do tego sułtan Egiptu, który pragnął zmonopolizować eksport senesu z portu w Aleksandrii. Jako że strączyniec wymaga gorącego i wilgotnego klimatu, podjęto próbę założenia upraw w Indiach. Krzew ten świetnie odnalazł się w tamtejszych warunkach i obecnie większość eksportowanego strączyńca wąskolistnego pochodzi właśnie z Półwyspu Indyjskiego. W Polsce nie rośnie dziko, choć można go uprawiać przy zapewnieniu odpowiednich cieplarnianych warunków w szklarniach lub oranżeriach.
Roślina ta osiąga wysokość od 1 do 2 metrów w stanie naturalnym. Zdrewniała u dołu łodyga rozgałęzia się obficie tworząc koronę z pierzastodzielnych liści, osadzonych parzyście na cieniutkich gałązkach. Jasnozielone liście maja kształt długiego wrzeciona, są ostro zakończone, z delikatnym meszkiem od spodu. Strączyniec wąskolistny kwitnie w okresie od maja do października. Liczne kwiaty przybierają barwę intensywnie żółtą. Kwiat jest pięciopłatkowy, o grzbiecistej koronie. Owoc stanowi niewielki brązowy strączek o aksamitnej skórce zawierający sześć do ośmiu czarnych nasionek.
Strączyniec wąskolistny – właściwości lecznicze
W celu otrzymania surowca zielarskiego wykorzystuje się liście oraz dojrzałe strączki tej rośliny, zawierają one te same główne składniki chemiczne tylko w innych proporcjach. Są to różne rodzaje sennozydów, czyli glikozydów antracenowych (ponad 2% w liściach i 4% w strączkach), glikoreiny, emodyny, związki śluzowe w dużej ilości, flawonoidy i związki żywiczne, a także gorycze i garbniki. Mikroflora jelit powoduje rozpad glikozydów antracenowych do reiny, która podrażnia nerwy w jelicie grubym, przyspiesza jego perystaltykę oraz zwiększa ilość wody wydzielanej do jelita, co sprzyja usuwaniu mas kałowych.
Działanie strączyńca wąskolistnego zaczyna się po usuwie sześciu do ośmiu godzin po zażyciu. Senes oddziałuje na pracę dróg moczowych, dlatego jego duże dawki mogą znacznie zwiększać objętość wydalanego moczu. Nasila także skurcze mięśni macicy, toteż nie jest wskazany w czasie menstruacji i ciąży – może nasilać bolesne skurcze – a także w okresie karmienia piersią, gdyż sennozydy przedostają się do mleka matki i mogą wywołać biegunkę u dziecka. Stosowanie strączyńca powinno być okazyjne, nie należy przyjmować jego preparatów dłużej niż 10 dni, ponieważ glikozydy antracenowe przyjmowane za długo mogą zaburzać proces wchłaniania i powodować zaparcia nawykowe.
Zastosowanie strączyńca wąskolistnego
Pisemne i ustne przekazy staroarabskie podają wykorzystanie senesu, jako rośliny leczniczej. Już od IX wieku używano go do leczenia schorzeń skórnych, takich jak wypryski, liszaje, pokrzywki i wysypki. Uznawano również za pomocny w leczeniu trądu. Przykładano jako remedium na bolące oczy i głowę przy migrenach. Jednak głownie wykorzystywano go do kuracji oczyszczających. Niejednokrotnie były to rytuały mające uzdrowić zarówno ciało, jak i ducha. Na przestrzeni wieków dokładniej zbadano działanie tej rośliny, co potwierdziło, że jej składniki aktywne biochemicznie silnie oddziałują na pracę jelit.
Strączyniec wąskolistny, podobnie jak pokrewny mu gatunek strączyniec ostrolistny, bywa często używany jako składnik preparatów na odchudzanie. Należy kuracje takie przeprowadzać z rozwagą, gdyż efekt jest doraźny, a przy dłuższym stosowaniu zagraża zdrowemu funkcjonowaniu jelit.
Strączyniec wąskolistny – sposób użycia
Herbatka oczyszczająca – łyżeczkę strączyńca zmieszać z pół łyżeczki babki płesznik i polową łyżeczki kory kruszyny, zalać dwoma szklankami wody i doprowadzić do wrzenia na małym ogniu, następnie zmniejszyć ogień i trzymać pod przykryciem przez 10 minut. Przecedzić i pić po filiżance ciepłego naparu co 2, 3 godziny dla wywołania efektu przeczyszczającego.
Syrop miodowo – senesowy – 20 łyżek miodu gryczanego lub lipowego upłynnić w kąpieli wodnej, następnie dodać do niego esencję ze strączyńca. Przygotowujemy ją zaparzając dwie łyżeczki suszonych liści lub strączków w 1/2 szklanki wrzątku pod przykryciem przez 15 minut. Napar wystudzamy, po czym łączymy z miodem, dokładnie mieszamy i przechowujemy w ciemnej, szczelnej butelce. Syrop taki zażywamy po 1 łyżce stołowej, działa wykrztuśnie w chorobach górnych dróg oddechowych.
