Strączyniec ostrolistny (łac. Senna aleksandreida, Cassia senna Linne) znany jest powszechniej w naszym kraju pod nazwą senes. Inne jego polskie nawy to siężybób, kasja ostrolistna, senes ostrolistny. Według większości systemów taksonomicznych zalicza się on do podrodziny brezylkowatych, rodziny dwuliściennych z rzędu strączkowców należących do bobowatych. Jest to roślina klimatu tropikalnego i subtropikalnego, dlatego też nie występuje dziko w naszym kraju. Natomiast w miejscach swego naturalnego występowania, tj. w Afryce Północnej, głównie w Egipcie. W Sudanie, również w niektórych krajach arabskich jest często spotykana w stanie dzikim. Prowadzone są również jej plantacje, z których jej ziele eksportowane jest na cały świat. Po spopularyzowaniu tego skutecznego ziela podjęto się upraw na plantacjach na wybrzeżu Anglii, a następnie w Indiach, których klimat był o wiele korzystniejszy dla upraw senesu.
W naszych warunkach klimatycznych możliwa jest uprawa strączyńca w szklarniach w ściśle określonych warunkach glebowo – temperaturowych. Rozmnażamy go na wiosnę z nasion lub w lecie z lekko zdrewniałych sadzonek. W celu uzyskania suszu z liści ścinamy całe młode krzewy i suszymy je w całości na słońcu, a następnie obrywamy listki. Strąki uzyskujemy po kwitnieniu.
Strączyniec ostrolistny jest półkrzewem. Dorasta do średniej wysokości ponad 1 metra. Łodyga w dolnej części jest zdrewniała, pierzastodzielne parzyste listki ułożone są na łodyżce w pary od 4 do 8, pokrywa je delikatny szarozielony meszek. Krzew kwitnie maja do października. Liczne pięciopłatkowe kwiaty o wyraźnie grzbiecistej koronie są dość duże i mają kolor intensywnie żółty. Słupek zbudowany jest z 1 owocolistka, owocem jest płaski strąk, w którym znajduje się 6-8 nasionek.
Właściwości lecznicze strączyńca ostrolistnego
Surowcem leczniczym są zarówno liście, jak i strąki tej rośliny. Początkowo za wartościowe uważano jedynie strączki, jednak doświadczenie i późniejsze badania składu chemicznego surowca wykazały równie skuteczne działanie lecznicze obydwu tych części rośliny. Liście wprowadzono do obiegu również ze względów ekonomicznych. Stale rosło zapotrzebowanie na strączyniec ostrolistny, a produkcja suszu z liści była dużo tańsza. Jego główne składniki aktywne chemicznie to glikozydy antranoidowe – sennozydy, flawonoidy, związki żywiczne i śluzy. Sennozydy podrażniają spot nerwów w jelicie grubym i przyczyniają się do nasilenia skurczów podłużnych mięśniówki jelita.
Glikozydy strączyńca ostrolistnego wchodzą w interakcje z glikozydami nasercowymi oraz z lekami przyjmowanymi przy chorobach nerek, dlatego osoby stosujące te preparaty powinny zwrócić baczna uwagę na interakcje pomiędzy nimi.
Strączyniec ostrolistny – zastosowanie
Od najdawniejszych czasów senes stosowany był przez Arabów jako skuteczny środek na zaparcia, oni też rozpropagowali to ziele w Europie i Azji. Strączyniec ostrolistny nie był znany europejskim starożytnym lekarzom. Dopiero na przełomie X i XI wieku ziele to upowszechniło się przez eksport statkami z Aleksandrii, stad też pochodzi jego łacińska nawa. W XIX wieku silne próby zmonopolizowania handlu strączyńcem ostrolistnym przez egipskiego władcę spowodowały, że rozpoczęto uprawę innego rodzaju strączyńca – wąskolistnego – w Indiach. Wtedy plantacje w Afryce utraciły swoje znaczenie handlowe.
Innym zastosowaniem senesu było sporządzanie z niego okładów na skórę w przypadku wyprysków, trądziku, liszajów czy nawet oparzeń. Świeże liście strączyńca ostrolistnego ugniatano, by puściły sok i przykładano na chore miejsca. Do dziś przetrwał jednak tylko, jako znakomity lek na przeczyszczenie. Wyciągi z ziela senesu są również składnikiem niektórych preparatów żółciopędnych.
Strączyniec ostrolistny – sposób użycia
Senes jest dostępny bez recepty, występuje najczęściej pod postacią herbatek lub suszu do zaparzania, co jest jeszcze korzystniejsze podczas zaparć. Dostarczona wraz z zielem woda rozrzedza masy kałowe i pomaga je usunąć. Strączyniec ostrolistny przyjęty doustnie wykazuje działanie rozwalniające po około 5 do 8 godzinach. Wskazany jest w zaparciach nawykowych, w uciążliwych zaparciach przewlekłych trwających powyżej pięciu dni. Dla osób leżących o osłabionej perystaltyce jelit, przy zatruciach pokarmowych, a także przed zabiegami na jelicie w celu wcześniejszego oczyszczenia go oraz po operacjach jamy brzusznej podczas gojenia rany zapobiegając nadmiernemu napięciu mięśniówki. Jednorazowe przedawkowanie senesu powoduje przejściowe bolesne skurcze jelit.
- Herbatka z ziela strączyńca ostrolistnego – 1 pełną łyżeczkę suszonego ziela senesu zalewamy szklanką wrzątku i zaparzamy pod przykryciem przez 7 do 10 minut. Po przecedzeniu i przestudzeniu wypijamy małymi łykami całość naparu. Nie należy używać tego leku dłużej niż tydzień ze względu na możliwość podrażnień jelita i rozleniwienia perystaltyki, a w efekcie tego utrwalenia zaparć nawykowych.
- Strączyniec w mieszankach ziołowych – najczęściej występuje pod postacią gotowych herbatek ekspresowych. Wtedy zaparzamy jedna saszetkę w szklance wody lub zgodnie z opisem na opakowaniu.
