Rzeżucha gorzka (łac. Cardamine amara L.) – gatunek rośliny zaliczany do kapustowatych. Rośnie na terenie całej Polski, natomiast najbardziej popularny jest w rejonie gór, tj. Karpat oraz Sudetów.
W Tatrach rzeżuchę tą można spotkać na wysokości 1500 m n. p. m. Uprawiana jest także w takich krajach, jak Egipt czy Francja. Jeśli chodzi o wygląd, to łodyga rzeżuchy gorzkiej jest naga (nie posiada bowiem włosków) lub jest słabo pokryta włoskami, pięciokanciasta o zauważalnych rowkach, a także podłużnych brzegach. Dorasta nawet do 40 centymetrów; cała roślina sięga maksymalnie 50 centymetrów.
W ziemi znajduje się kłącze oraz wyrastające z niego rozłogi. Z kolei na owych rozłogach wyrastają korzenie przybyszowe. Rzeżucha gorzka posiada liście gładkie (nieraz tylko nieco owłosione), nieparzysto-pierzastosieczne o schemacie skrętoległym. Zbudowane są nawet z 11 blaszek. Listek końcowy jest nieparzysty i jednocześnie największy. Kwiaty rzeżuchy gorzkiej znajdują się na końcu łodygi, tworząc kwiatostan typu grono, w którym znaleźć można do kilku kwiatów.
Co do barwy, to są one białe, niekiedy tylko z delikatnym nalotem koloru różowego. Pręciki natomiast przybierają barwę ciemnego fioletu. Jest ich maksymalnie 6. Co ciekawe, 2 są krótsze, a 4 dłuższe. Są to tzw. pręciki dwusilne. Owoc stanowi cienka o podłużnym kształcie łuszczyna z kilkoma, a nawet kilkunastoma nasionami. Rzeżucha kwitnie przez trzy miesiące, tj. od czerwca do lipca.
W naszym kraju występuje w dwóch podgatunkach. Rzeżucha gorzka typowa zwykle o gładkiej łodydze. Liście występują u niej parami (maksymalnie 4 pary). Rośnie na terenie całego kraju. Rzeżucha gorzka Opioza inaczej niż typowa, łodygę ma pokrytą włoskami, posiada nieco krótszy kwiatostan, z kolei liście występują maksymalnie w 8 parach. Ten podgatunek można spotkać w Sudetach oraz Karpatach.
Rzeżucha gorzka – uprawa
Uprawa zioła jest najbardziej efektywna na glebach wilgotnych. Ten gatunek rzeżuchy można spotkać zarówno na gruncie granitowym, jak i bogatym w wapń. Rośnie na mokradłach, na terenach łęg olchowych. Rzeżuchę gorzką można spotkać także w zaroślach, nad brzegami rzek, niedaleko potoków czy strumyków, a nawet w rowach.
Rzeżucha gorzka – skład i działanie
W skład zioła wchodzi bardzo wiele substancji. Rzeżucha gorzka zawiera witaminę A, witaminę C (duże ilości) oraz witaminę E, a także magnez, łatwoprzyswajalne żelazo, wapń. Oprócz tego w jej składzie można znaleźć sole mineralne, olejki eteryczne, glukonastrucynę, mirozynę, glikozyd gorczyczny izotiocyjanianowy, goryczę, białko, jod i siarkę.
Już po składzie wiadomo, że zioło to ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, bakteriobójcze, rozkurczowe, witaminizujace. Dodatkowo zapobiega szkorbutowi, przyspiesza proces gojenia ran, regeneruje, wspomaga proces trawienny oraz przeciwdziała cukrzycy.
Rzeżucha gorzka – zastosowanie
Zawartość bardzo wielu witamin i minerałów pozwala na niezwykle szerokie zastosowanie tego niezwykle przydatnego zioła. Powinno ono znaleźć się w każdym przydomowym ogródku. Z rzeżuchy gorzkiej można przygotować sok, który zalecany jest do stosowania w początkowej fazie cukrzycy. Pić powinni go również chorzy na grypę, w przypadku dolegliwości związanych z układem trawiennym, gardłem.
Pomocny okaże się też w zapaleniu oskrzeli oraz w długotrwałym kaszlu. Z rośliny tej można przygotować odwar, który ma podobny zakres zastosowania co sok. Okładów z rzeżuchy gorzkiej można użyć w przypadku bólu mięśni, w stanach zapalnych stawów, w nerwobólach oraz dolegliwościach związanych z reumatyzmem. Roślinę można wykorzystać do tzw. przymoczek, które przykładamy do chorego miejsca.
Świetnie działają w wszelkich problemach skórnych, tzn. w przypadku wystąpienia liszaju, we wszelkich stanach zapalnych skóry, owrzodzeniach, a nawet jeśli wystąpi egzema. Dodaje skórze blasku i koloru; ożywia i odświeża. Oprócz skóry odżywia także paznokcie i włosy. Wykorzystywana jest w leczeniu osób z anemią. Ze względu na zawartość jodu, zalecana jest w leczeniu osób z niedoczynnością tarczycy.
Trzeba wiedzieć, że stosowana jest do różnych kuracji, szczególnie na wiosną. Rzeżucha gorzka zalecana w przypadku wola prostego. Regularne spożywanie tej rośliny zwiększa odporność, chroniąc organizm w porze jesienno-zimowej przed przeziębieniami. Rzeżuchę gorzką wykorzystuje się też do celów kulinarnych. Z dodatkiem zioła przygotowuje się pyszne i zdrowe sałatki.
Trzeba zapamiętać, że robiąc sałatkę nie należy używać octu, ponieważ żelazo w które wyposażone jest zioło wchodzi z owym octem w interakcję, w wyniku czego powstają związki nieprzyswajalne dla organizmu człowieka. Zdecydowanie lepszym pomysłem będzie dodanie soku z cytryny. Nadaje się także do kanapek czy wędlin
Rzeżucha gorzka – ciekawostki
Jeśli chodzi o ciekawostki związane z rzeżuchą gorzką, to można podać, że, jak sama nazwa wskazuje, ma smak gorzki. Same liście szczypiące. Dodana do jakiegokolwiek płynu powoduje, że nabiera on goryczy. Rzeżucha ta tworzy inne podgatunki, krzyżując się z rzeżuchą włochatą, rzeżuchą łąkową oraz z rzeżuchą leśną.
