Rzodkiew zwyczajna (łac. Raphanus sativus) jest to jednoroczna lub dwuletnia roślina należąca do rodziny kapustowatych. Inaczej zwana jest czarną rzodkwią. Roślina ta pochodzi z Azji. Obecnie jest znana i uprawiana w wielu krajach, również w całej Europie. Jednak ogromną popularnością cieszy się w Japonii, Chinach i Indiach, a więc w rejonach, z których się wywodzi. Jest tam bardzo ceniona ze względu na swe walory smakowe oraz właściwości zdrowotne.
Już w starożytnym Egipcie rzodkiew zwyczajna była uprawiana na dużą skalę i nawet w wielu odmianach. W świątyniach w Karnaku do dzisiejszych czasów zachowały się jej wizerunki na malowidłach. Przedstawiano ją także na freskach w Pompei. Roślina ta została rozpowszechniona przez Rzymian w europejskich prowincjach cesarstwa. Duże uprawy znajdowały się w Nadrenii, skąd dostarczano ją cesarzowi rzymskiemu Tyberiuszowi. Według Pliniusza bulwy rzodkwi miały wielkość niemalże głowy dziecka.
Roślina ma zgrubiały, kulisty korzeń, a skórka zgrubienia w zależności od odmiany jest biała lub czarna. W pierwszym roku roślina wytwarza korzeń i rozetę liści, w następnym roku wyrasta prosta, rozgałęziona ku górze, owłosiona łodyga kwiatowa, która osiąga około metra wysokości. Liście są pierzastodzielne, o kształcie lirowatym. Są ciemnozielone, z ogonkami koloru fioletowego. Wąskie liście rosnące na łodydze mają kształt lancetowaty.
Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty mają kolor biały lub różowy i widoczne są na nich fioletowawe nerwy, zbierają się one na szczytach łodyg w groniaste kwiatostany. Owoc stanowi podłużna łuszczyna z nasionami.
Rzodkiew zwyczajna – zastosowanie
W starożytności leczono rzodkwią choroby płuc i kaszel, ówcześni lekarze uważali, że poprawia też wzrok i pomaga w dolegliwościach kobiecych. Jest wymieniana w kapitularzu Karola Wielkiego i w planie ogrodu Saint Gallen. Bulwa korzenia zawiera charakterystyczny miąższ ostry w smaku. Pozyskuje się ją z upraw. Jest także popularna jako warzywo ogrodowe. Wymaga stanowiska słonecznego oraz próchnicznej, pulchnej ziemi. Podłoże powinno być odpowiednio wilgotne, często podlewane, gdyż roślina jest wrażliwa na brak wody. Odporna jest natomiast na niskie temperatury. Korzenie odmiany letniej zbieramy w lipcu i sierpniu, a odmiany zimowej, o czarnej skórce – we wrześniu i październiku.
Rzodkiew zwyczajna jest cenionym składnikiem w przemyśle kosmetycznym. Dodawana jest do szamponów i maseczek do włosów, ponieważ przez wgląd na dużą zawartość związków siarki działa wzmacniająco na włosy, zapobiega ich wypadaniu oraz reguluje pracę gruczołów łojowych – zwalcza nadmierne przetłuszczanie się włosów i pomaga w walce z łupieżem. Świeży sok z bulw korzeniowych jest doskonałym środkiem na usuwanie przebarwień ze skóry, rozjaśnianie plam i piegów. Poza działaniem wybielającym sok znakomicie wygładza i odżywia skórę dzięki zawartości sporych ilości witamin.
W kuchni rzodkiew stanowi cenne dla zdrowia warzywo. Sporządza się z niej surówki, dodaje do sałatek, gotowanych jajek. Na wzór kuchni azjatyckiej warto także przygotowywać z niej kiszonki. Rzodkiew najlepiej jeść świeżą, gdyż w suszonych roślinach znacznie spada zawartość związków czynnych. Warto pamiętać, by nie spożywać soku z rzodkwi lub jej dużych ilości na czczo oraz w ostrych stanach zapalnych żołądka i jelit czy też w ostrych zapaleniach wątroby i nerek, ponieważ siarka może je dodatkowo podrażnić.
Rzodkiew zwyczajna – właściwości lecznicze
Roślina ta zawiera między innymi glikozydy izosiarkocyjanowe, witaminy B i C oraz PP, cukry, duże ilości związków mineralnych w tym potasu, wapnia, siarki i magnezu, a także enzymy. Surowcem zielarskim jest świeży korzeń. Ma działanie żółciopędne, żółciotwórcze, moczopędne, przeciwobrzękowe, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwzapalne i wiatropędne. Rzodkiew zwyczajna odtruwa organizm, pobudza krążenie krwi, wzmaga wydzielanie soków trawiennych, pobudza apetyt.
Jest zalecana rekonwalescentom i osobom z osłabionym układem odpornościowym, gdyż dostarcza cennych składników odżywczych. Wewnętrznie wyciąg i sok z korzenia stosują się w stanach zapalnych wątroby i dróg żółciowych, nieżycie żołądka i dwunastnicy, w bolesnych wzdęciach, zaparciach, braku łaknienia oraz w stanach zapalnych dróg oddechowych i układu moczowego.
Sposób użycia – rzodkiew zwyczajna
- Sok z rzodkwi zwyczajnej: 1 dorodną rzodkiew ścieramy na tarce o drobnych oczkach. Przez gazę lub rękoma w rękawiczkach odciskamy świeży sok. Następnie 2 łyżki stołowe wcieramy wacikiem w skórę głowy i pozostawiamy na kilka godzin, po czym myjemy głowę. Regularne stosowanie takiej wcieranki wpływa na poprawę kondycji stanu włosów i skóry głowy. Zewnętrznie sokiem można przemywać i okładać trudno gojące się rany, owrzodzenia i liszaje.
- Surówka z rzodkwi zwyczajnej: na tarce o grubych oczkach ścieramy 1 sporą rzodkiew, doprawiamy śmietaną lub oliwą z oliwek, przyprawiamy solą i pieprzem. Możemy domieszać również według upodobania startą marchew lub kalarepkę. Surówka ta wpływa na poprawę stanu skóry i włosów oraz wzmocnienie całego organizmu.
