Komosa strzałkowata (łac. Chenopodium bonus-henricus) jest rośliną zielną z rodzaju dwuliściennych. Należy do rodziny komosowatych, inne taksonomie zaliczają ją już do szarłatowatych. Inaczej zwana jest mączyńcem, dobrym henryczkiem, gęsią stópką lub jarmużką. Występuje w umiarkowanej strefie Europy, rośnie dziko od Pirenejów, przez Wielką Brytanię, południową Skandynawię po Apeniny i Bałkany. Została zawleczona do Ameryki Północnej. W Polsce jest popularnym chwastem ruderalnym w południowo-zachodniej części kraju, rzadszym w części środkowej i wschodniej. Rośnie na nieużytkach, na żyznych przychaciach, porasta masowo łąki na terenach górskich.
Bylina ta wytwarza wzniesioną lub u podstawy pokładającą się łodygę dochodzącą do wysokości 80 cm. Liście odziomkowe są długoogonkowe, o oszczepowatym kształcie i gładkich brzegach. Liście łodygowe są krótkoogonkowe, ku górze rośliny coraz mniejsze. Kwiaty są drobne, obupłciowe, wyrastają w wąskich, kłosokształtnych kwiatowych wiechach, w dole ulistnionych. Kwitnie od maja do września. Komosa strzałkowata posiada silnie rozwinięte kłącze z mocnym systemem korzeniowym. Roślina ta posiada na liściach mączysty nalot pochodzący z kulistych, jednokomórkowych włosków, które szczególnie obficie porastają młode egzemplarze roślin.
Komosa strzałkowata – zastosowanie
Jest to roślina z bogatą, chwalebną przeszłością. Przede wszystkim w czasach klęsk głodu lub wśród uboższych warstw społecznych pozwalała utrzymać się przy życiu i służyła za pokarm. W okresie I i II wojny światowej, gdy brakowało żywności komosa strzałkowata stanowiła pożywienie, w dodatku zapobiegające szalejącemu szkorbutowi. Była pożywieniem człowieka już od czasów prehistorycznych i pozostawała nim na przestrzeni wieków. Podobno nasiona komosy znaleziono w treści żołądkowej słynnego wśród archeologów człowieka z Tollund. Z liści robiono zupy i sałatę, jedzono je jak szpinak, można je bowiem jeść na surowo, nawet bez wcześniejszego obgotowania, czego wymagają inne odmiany komosy. Wytwarzano z niej również mąkę i kaszkę. Były one produktem zagęszczającym zupy i polewki oraz służyły do wypieku placków i ciast. Nasiona tej byliny są bogate w tłuszcze i białko.
W czasach powojennych roślina ta została zapomniana, ponieważ kojarzyła się z czasami biedy i głodu. Tymczasem jest bogata w cenne składniki odżywcze i lecznicze, od dawien dawna używana była w medycynie ludowej. Surowcem zielarskim jest korzeń oraz ziele. Zbieramy późną wiosna młode liście, także kwiaty, ponieważ są uznawane za jadalne i przygotowuje się je na sposób brokułów. Ważne, aby pozyskiwany surowiec zbierać ze środowisk ekologicznie czystych, ponieważ komosa bardzo łatwo absorbuje azotany z nawozów, a ich spożywania należy unikać. U osób z kontaktowymi alergiami na czynniki roślinne mogą występować reakcje alergiczne w kontakcie z rośliną, zwłaszcza w okresie kwitnienia.
Komosa strzałkowata – właściwości lecznicze
Roślina ma działanie antyseptyczne, ściągające i regenerujące, łagodnie grzybobójcze i bakteriobójcze. Znakomicie spisuje się w postaci odwaru jako płyn do płukania gardła lub jamy ustnej, w zapaleniach dziąseł, anginie i zapaleniu gardła. Odwar można stosować w postaci okładów i przemywań ran, owrzodzeń oraz dermatoz z czynnikiem grzybiczym i bakteryjnym oraz w grzybiczym zapaleniu skóry głowy. Grzybicę stóp pozwalają zwalczyć kąpiele stóp w odwarze, a dodawanie go do kąpieli całego ciała jest zalecane w przypadku łuszczycy i lekoopornych dermatoz.
Składniki aktywne komosy strzałkowej to głównie saponiny i to właśnie ich obecność powoduje, że roślina ta jest zaliczana do leczniczych. Oprócz tego zawiera sole mineralne, śluzy i flawonoidy oraz pewne ilości witaminy C oraz prowitaminy A. Odwar przyjmowany wewnętrznie ma działanie rozkurczające i wspomagające układ krwionośny. Zalecany jest w anemii, chorobach miażdżycowych i niedomogach układu krążenia. Działa także leczniczo w chorobach górnych dróg oddechowych, ściągająco w mokrym kaszlu, łagodząco w suchym.
Sposób użycia – komosa strzałkowata
- Kwiaty komosy – świeże kwiatostany wrzucamy na 10-12 min do wrzącej wody, następnie podajemy polane masłem i podsmażoną bułką tartą z ulubionymi przyprawami. Taka potrawa jest godnym zastępstwem dla brokułu, którego przypomina.
- Jajecznica z liśćmi komosy strzałkowatej – dwie garście świeżych, młodych listków płuczemy pod bieżącą wodą, osuszamy i rwiemy palcami na mniejsze kawałki. Posypujemy nimi jajecznicę przyrządzoną według naszego ulubionego przepisu. Mieszamy z masą jajeczną lub pozostawiamy na wierzchu.
- Kotlety drobiowe z liśćmi komosy – młode liście obgotowujemy przez minutę we wrzątku. Rozbijamy piersi z kurczaka na kotlety, kładziemy na nich po plasterku żółtego sera, paseczki czerwonej papryki i liście komosy, zwijamy, spinamy wykałaczką i smażymy na rozgrzanej patelni.
- Odwar z kłącza – na szklankę wody wsypujemy 1 kopiastą łyżkę stołową suszu i zagotowujemy pod przykryciem na wolnym ogniu, przecedzamy i pijemy po pół szklanki co kilka godzin w chorobach układu oddechowego i zaburzeniach układu krążenia.
