Sasanka wiosenna (łac. Anemone vernalis L.) to roślina należąca do rodziny jaskrowatych. Jest rośliną wieloletnią, występującą w stanie dzikim w praktycznie całej środkowej Europie (od północnej Hiszpanii, aż po Finlandię, Rosję czy Bułgarię). W Polsce największe skupisko jej naturalnego występowania przypada na Bory Tucholskie. W pozostałych rejonach występuje dość rzadko. W górach występuje jedynie na terenie Tatr – między innymi w okolicach Wrot Chałubińskiego, na północno-wschodniej ścianie Skrajnej Turni czy w rejonach grzbietu nad Świstówką Waksmundzką.
W Polsce sasanka wiosenna należy do gatunków objętych ścisłą ochroną. W Czerwonej liście roślin i grzybów Polski z 2016 roku posiada kategorię EN, czyli jest tak zwaną rośliną zagrożoną.
Sasanka wiosenna jest rośliną dość małą – osiąga przeciętną wysokość około 5-15 cm, po przekwitnięciu znacznie się wydłuża. Jest silnie zakorzeniona w glebie – posiada rozgałęzione kłącze z którego wyrasta każdorazowo nawet kilka łodyg. Liście rośliny są silnie owłosione, a zazwyczaj na największej łodydze znajduje się jeden duży kwiat, zwieszający się w dół o fioletowej barwie (rzadziej niebieskiej oraz białej).
Sasanka wiosenna jest rośliną owadopylną, zaliczaną do bylin i hemikryptofiów. Jej okres kwitnienia przypada od marca do czerwca, zazwyczaj wszystkie znajdujące się w pobliżu rośliny tego gatunku kwitną w tym samym czasie, tworząc duże i pięknie wyglądające skupiska. Roślina kwitnie przede wszystkim na glebach piaszczystych, o odczynie od umiarkowanie kwaśnego do obojętnego. Do swojego wzrostu preferuje miejsca dobrze osłonecznione, bez długiego czasu zacienienia.
Sasanka wiosenna – zastosowanie
Sasanka wiosenna posiada zastosowanie przede wszystkim w ziołolecznictwie. W tym celu używa się wyłącznie suszonego ziela. Należy je zbierać w okresie kwitnienia i bardzo dokładnie wysuszyć, najlepiej na świeżym powietrzu – rozłożone na pergaminie bądź papierze, w przewiewnym miejscu, bez narażania na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. Suszenie sasanki wiosennej prowadzi do rozłożenia trujących substancji na obojętne dla organizmu człowieka związki, które są w pełni bezpieczne podczas stosowania zewnętrznego naparów czy nalewek z tej rośliny.
Warto pamiętać, że świeże ziele sasanki wiosennej jest bardzo trujące i pod żadnym pozorem nie należy spożywać go na surowo, bez poddania obróbce suszenia, gdyż może to zakończyć się tragicznie. Sasanka wiosenna zawiera silnie działającą protoanemoninę, która wywołuje podrażnienie i przekrwienie błon śluzowych u skóry. Może także powodować poważne zatrucie wewnątrzustrojowe z objawami podrażnienia nerek i pozostałych narządów układu moczowo-płciowego, a także prowadzić do porażeń układu nerwowego, które objawia się między innymi drgawkami.
Podczas zbierania ziela sasanki wiosennej należy także chronić oczy – przede wszystkim należy unikać zatarcia oczu świeżym sokiem rośliny, powstałym podczas ścinania, ponieważ anemonol silnie podrażnia oczy i może być przyczyną wielu problemów ze wzrokiem i dobrym widzeniem. Dlatego też dobrym sposobem na zabezpieczenie ciała podczas zbiorów jest założenie ochronnych rękawiczek.
Sasanka wiosenna – właściwości lecznicze
Sasanka posiada szereg właściwości leczniczych – przede wszystkim antybakteryjne oraz przeciwwirusowe. Stymuluje także układ odpornościowy człowieka. Posiada także właściwości przeciwbólowe, wykrztuśne oraz przeciwskurczowe i napotne. Te właściwości sprawiają, że roślina często jest wykorzystywana jako dodatek do preparatów leczących przeziębiania i towarzyszące im objawy (przede wszystkim suchy kaszel), a także do niwelowania bólu różnego pochodzenia – między innymi przy napięciu przedmiesiączkowym i bolesnych menstruacjach, a także przy bólach głowy i migrenach, bólach mięśni i nerwobólach.
Przeciwwskazaniem do stosowania sasanki wiosennej jest przede wszystkim uczulenie na rośliny jaskrowate, astma, zapalenie nerek i narządów układu moczowego, stan zapalnych przewodu pokarmowego, a także okres ciąży i karmienia piersią.
Oprócz stosowania w ziołolecznictwie sasanka jest uznawana za roślinę ozdobną (w Europie jest to jeden z najczęściej uprawianych gatunków sasanki). Świetnie prezentuje się w przydomowych ogródkach, skalniakach, a także jako roślina doniczkowa na balkonach i tarasach.
Sasanka wiosenna – sposoby wykorzystania
Z rośliny można przygotować domowymi sposobami wiele różnych naparów czy nalewek o szerokim spektrum zastosowania.
Napar z sasanki wiosennej do codziennego stosowania – przepis
1 łyżeczkę suszonego ziela sasanki wiosennej zalać 200 ml (filiżanka) wrzącej wody. Zaparzać pod przykryciem przez kilka minut. Napar można spożywać 3 razy dziennie po jednej filiżance.
Nalewka z wykorzystaniem suchego ziela sasanki – przepis
W przepisie wykorzystuje się proporcje: 1 część ziela na 5 części alkoholu o stężeniu 30/40% (najlepiej dobrej jakości wódka). Zalane ziele odstawiamy na okres 14 do 21 dni. Następnie filtrujemy, aby oddzielić płyn od pozostałości rośliny. W celach zdrowotnych nalewkę można spożywać 2-3 razy dziennie po pół łyżeczki.
