Czyściec prosty (Stachys recta L.) – jest to roślina występująca w Europie oraz w zachodniej części Azji. W Polsce w stanie naturalnym rośnie głównie na Dolnym Śląsku, Kujawach, Pomorzu Zachodnim, a także w pasie wyżyn i dolnej Wiśle. Niewielkie skupiska czyśćca prostego można również zaobserwować w terenach górskich, północno-wschodniej części Polski, a także na Pomorzu Środkowym. Roślina znajduje się na liście gatunków zagrożonych, ze względu na coraz rzadsze występowanie gruntów sprzyjających jej hodowli. Czyściec w stanie naturalnym najczęściej występuje w murawach kserotermicznych.
Łodyga czyśćca prostego jest miękko owłosiona i waha się od 25 do 40 centymetrów. Liście mają długość do 6 centymetrów, natomiast ich szerokość wynosi do około 1 centymetra. Brzeg liścia jest najczęściej karbowany lub ząbkowany. Kielich kwiatu jest dzwonkowaty i ma długość około 5 milimetrów. Składa się on z rurki i trójkątnych ząbków.
Korona czyśćca prostego jest biała lub żółto-biała i można zauważyć na niej delikatne czerwone nakrapianie. Jej długość wynosi do 1,5 centymetra. Czyściec prosty wytwarza około 20-40 tysięcy kwiatów na 1 m2. Owoce czyśćca prostego są okrągłego kształtu, w kolorze brunatnym, a ich średnica wynosi około 2 milimetrów. Czyściec prosty praktycznie nie wydziela zapachu, bądź jest on bardzo słaby.
Czyściec prosty – zastosowanie
Czyściec prosty najlepiej rozwija się w umiarkowanie żyznych glebach, bogatych w węglan wapnia, a także w miejscach nasłonecznionych. Jest to roślina wieloletnia, odporna na suszę. Kwitnie ona od czerwca do września. Czyściec prosty należy do roślin z rodziny jasnowatych. Jasnowate są owadopylne i wyróżniają się wysoką wydajnością miodową i pyłkową.
Czyściec jest ceniony w pszczelarstwie, ze względu na duże oblatywanie przez pszczoły. Jego kwiaty bogate są w nektar i pyłek. Wydajność miodowa czyśćca prostego to ok. 500 kilogramów na hektar. Ze względu na właściwości miododajne czyściec prosty bardzo często hodowany jest w pobliżu pasiek.
Czyściec prosty nie jest rośliną wymagającą w uprawie pod warunkiem znajomości jego potrzeb, przygotowania odpowiedniego podłoża oraz siedliska. Roślina ta szybko kiełkuje. Aby wyhodować czyściec prosty należy utrzymywać nasiona w stałej wilgotności (jednak podłoże nie może być mokre), przy temperaturze około 20 stopni Celsjusza. Nasiona muszą być pokryte cienką warstwą gleby. Nie należy zakrywać małych ziaren, ale mocno docisnąć je do ziemi. Aby wyhodować 1000 roślin potrzeba około 4 gram nasion (około 2500 tysięcy sztuk).
Czyściec prosty – właściwości lecznicze
Czyściec prosty jak inne z rodziny Stachys ma działanie przeczyszczające oraz wymiotne. Dawniej uznawany był jako remedium na wszelkie dolegliwości i stosowany był przede wszystkim do użytku zewnętrznego. Już w starożytności wywar z czyśćca prostego służył do przemywania ran i wrzodów, a także do leczenia suchego kaszlu.
Czyściec prosty ma również działanie przeciwzapalne, antyseptyczne, ściągające i uspokajające. Ma również zastosowanie w leczeniu przeziębień, zapalenia zębów i migreny. Do tłumienia objawów lęków i fobii używa się specjalnej maści wytworzonej z czyśćca prostego, którą to wciera się w czoło pacjenta. Napar z liści tej rośliny stosuje się z kolei w przypadku kaszlu i zaparć.
Czyściec w niektórych rejonach Europy uznawany jest za magiczną roślinę. W czasach antycznych uważano iż czyściec prosty przyczynia się do zmniejszenia gorączki i leczy rany. We Włoszech czyściec prosty nazywany jest erba della paura co oznacza „zioło strachu”. Nazwa ta pochodzi od wierzeń, jakoby czyściec prosty był w stanie wyleczyć ludzi osłabionych wskutek traumatycznych wydarzeń. Po wysuszeniu i zmieleniu roślinę tę dodawano do kąpieli, aby „zmyć strach”.
Całe ciało pacjenta obmywane było trzy razy. Po takim zabiegu osoba powinna stać się bardziej zrelaksowana i powinny się skończyć jej problemy ze snem. W Toskanii nadal niektóre starsze kobiety kontynuują tradycję tego typu kąpieli z użyciem czyśćca prostego. Obecnie tego typu zabiegom poddawane są głównie dzieci, wykazujące objawy niezidentyfikowanych lęków bądź fobii.
Czyściec prosty – sposób użycia
Obecnie, zwłaszcza we Włoszech, zakupić można specjalne antystresowe nalewki zawierające w swym składzie czyściec. Poza wspomnianą rośliną zawierają one również wodę, ocet, miód, a także melisę. Całość bogata jest w pierwiastki takie jak magnez i wapń. Wskazania takiej nalewki to: depresja, nawracające stany lękowe, koszmary senne, lęki, ataki paniki, fobie, klaustrofobia, stres, a także moczenie nocne.
Ususzony czyściec prosty może służyć do samodzielnie wykonanego naparu
Przepis: Należy zagotować ilość wody równą filiżance. Następnie do wody dodać łyżeczkę ususzonego czyśćca prostego. Wywar trzeba pozostawić do zaparzenia na 10-15 minut pod przykryciem. Po odcedzeniu należy pić 2-3 filiżanki dziennie między posiłkami.
Czyściec prosty – ostrzeżenia:
- Nie należy przekraczać zalecanej dawki.
- Nie stosować w ciąży i w okresie laktacji.
