Śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis) jest rośliną z rodziny amarylkowatych, z rzędu szparagowców, rodzaju śnieżyczek. Stanowi jeden z symboli przedwiośnia i jest niezwykle popularna jako roślina ozdobna. Poza zastosowaniem w ogrodnictwie, śnieżyczka przebiśnieg posiada właściwości miododajne i lecznicze.
Występowanie i morfologia śnieżyczki przebiśnieg
W stanie naturalnym gatunek ten można spotkać w południowej i środkowej Europie, od Hiszpanii na zachodzie, po Azję Mniejszą na wschodzie. Lubi ziemie brunatne i zacienione stanowiska. Chętnie rośnie w lasach łęgowych, grądach i buczynach. W Polsce naturalnym środowiskiem Galanthus nivalis są przede wszystkim góry, wyżyny i Dolny Śląsk. W mniejszym stopniu występuje w Wielkopolsce i na Polesiu.
Walory estetyczne sprawiły, ze roślina ta została rozpowszechniona szeroko poza zasięg naturalnego występowania. W Polsce objęta jest częściową ochroną. Kwiaty te chętnie uprawiane są w ogrodach, parkach i na cmentarzach. Rozmnaża się je poprzez rozsadzenie cebulek przybyszowych. Nie jest to jednak zadanie tak proste, jak by się wydawało na pierwszy rzut oka. Z cebulkami należy się obchodzić bardzo delikatnie, aby ich nie uszkodzić. Trzeba również sadzić je zaraz po wykopaniu, by się nie zeschły. Niestety często cebulki się nie przyjmują.
Śnieżyczka przebiśnieg podatna jest również na szkodniki i choroby, najczęściej w ciężkich, nieprzepuszczalnych glebach. Zwykle atakowana jest przez grzyby, na przykład szarą pleśń. Dotknięte nią rośliny nie wypuszczają liści, albo liście szybko żółkną, a cebule gniją. Owadami, na których ataki narażone są śnieżyczki są poskrzypki cebulowe oraz pobzygi narcyzówki.
Śnieżyczka przebiśnieg osiąga wysokość od 15 do 30 cm, tworząc niekiedy zbite kępy. Zbudowana jest z kulistej cebuli, której obwód wynosi około 5 cm, okrytej łuską. U nasady cebuli powstają cebule potomne, stamtąd też wyrastają korzenie. W czasie kwitnienia z cebuli wyrasta 11 cm łodyga, zwykle dwa (chociaż czasem również trzy i cztery) liście odziomkowe, mięsiste, sinozielonego koloru. Po przekwitnieniu liście licznie się rozwijają i dorastają do nawet 24 cm. Śnieżyczka przebiśnieg posiada pojedynczy, pachnący, zwisający na szypułce kwiat, wyrastający na końcu łodygi. Ma on dzwonkowaty kształt i jest koloru śnieżnobiałego. Po przekwitnieniu tworzy się żółtozielona trójkomorowa torebka, w której znajduje się od jednego do piętnastu nasion.
Śnieżyczka przebiśnieg często jest mylona ze śnieżycą wiosenną, która jednak, w przeciwieństwie do szarozielonych liści przebiśniegu, posiada intensywne ciemnozielone liście i równe listki okwiatu, z zielonymi końcami.
Właściwości śnieżycy przebiśnieg
Liście śnieżyczki przebiśnieg zawierają takie enzymy jak amylaza, dekstrynaza i inwertaza. Są roślinami trującymi. Zawierają w swoim składzie szkodliwe alkaloidy, miedzy innymi likorynę (zawarta w liściach, posiada właściwości przeciwwirusowe), tecetynę (cebula), hemantaminę (kwiaty). Poza tym w cebulach jest duże stężenie alkaloidów takich jak galantamina, galantyna leukoina, leukocystyna, niwalidyna, narcyklozyna. Spożycie cebul jest trujące. Powoduje wymioty, biegunkę, zwężenie źrenic.
Spośród wymienionych alkaloidów na uwagę zasługuje przede wszystkim galantamina, z którą wiązane są wielkie nadzieje w leczeniu choroby Alzheimera. Enzym ten stosuje się w chorobach ze stwierdzonym uszkodzeniem nerwów obwodowych: zakłócenia przewodzenia bodźców, nerwobóle, miastenia, atonia mięśni, paraliż, zapalenie korzonków nerwowych. Używa się jej również do tworzenia preparatów zwiększających napięcie nerwowe dla cierpiących na chorobę Heinego- Medina i po udarze mózgu.
Zastosowanie śnieżycy przebiśnieg
W celach leczniczych stosowane są wysuszone i sproszkowane cebule. Otrzymaną galantaminę stosuje się dożylnie w niewielkich dawkach od 0,15 do 0,35 mg alkanoidu na jeden kilogram masy ciała. Ze względu na silnie toksyczne i trujące właściwości śnieżyczki przebiśnieg, nie należy samodzielnie przygotowywać z niej lekarstw. Spożycie cebuli może spowodować biegunkę, wymioty, zwężenie źrenic i alergie skórne.
Śnieżyczka przebiśnieg – sposób użycia
Nie stosować w samolecznictwie! Działanie silnie toksyczne!
Śnieżyczka przebiśnieg – ciekawostki
- nazwa Galanthus pochodzi z języka greckiego i oznacza mleczny kwiat (gala=mleko, athos= kwiat), natomiast nivelis znaczy ośnieżony.
- przebiśniegi dostarczają pszczołom pyłek jako pierwsze po okresie zimowym, a kiedy nie ma owadów, u roślin może nastąpić samozapylenie
- przebiśniegi zakwitają około szóstego roku życia
- powodują utratę przytomności, przyspieszenia tętna i oddechu u zwierząt gospodarskich (krowy, owce, świnie), które zjadły kwiaty przebiśniegu
- legenda głosi, że pierwszym pacjentem, który został wyleczony miksturą przyrządzoną z galanthus nivali był sam Odyseusz, wyrwany za pomącą lekarstwa spod wpływu czarodziejki Kirke.
- kwiaty te w wielu kulturach stanowią symbol czystości i cnoty. Niegdyś w Anglii podczas Święta Ofiarowania Pańskiego dziewczęta zdobiły się tymi kwiatami dając w ten sposób wyraz swojej cnoty.
