Nawrot lekarski (Lithospermum officinale) to roślina lecznicza posiadająca szerokie zastosowanie. Jest gatunkiem z rodziny ogórecznikowatych (szerokolistnych) o niejasnej pozycji w systemie roślin okrytonasiennych. Niniejsza roślina była pierwotnie stosowana przez Indian amerykańskich jako środek o działaniu antykoncepcyjnym oraz zmniejszającym dolegliwości i obfitość miesiączek.
Nawrot lekarski – charakterystyka
Niniejsza roślina osiąga zazwyczaj od 30 do 120 centymetrów wysokości. Zbudowana jest z grubego kłącza i wyrastających z niego licznych łodyg. Liście są lekko owłosione, miękkie i posiadają widoczne nerwy boczne. Kwiaty przyjmują barwę zielonożółtą lub kremową, są drobne i zebrane w niewielkie skrętki. Natomiast owoce są gładkie i lśniące.
Nawrot lekarski występuje zazwyczaj w formie dzikiej na teranie całej Europy oraz części Azji. W Polsce możemy spotkać go w okolicach skrajów lasów oraz na nasłonecznionych zboczach. Roślina kwitnie w okresie od maja do lipca, jednak najlepiej zbierać ją pod koniec września.
Nawrot lekarski – właściwości lecznicze
Lithospermum officinale jest rośliną wykazującą głównie działanie antykoncepcyjne, jak i również: przeciwcukrzycowe i zmniejszające krwawienia z dróg rodnych kobiety. Ponadto, niniejsza roślina wpływa również pozytywnie na problemy związane z nadczynnością tarczycy oraz na niektóre przypadki nadciśnienia tętniczego.
Główną substancją leczniczą rośliny jest kwas litospermowy, który w wyniku procesu utleniania się tworzy polimer działający antykoncepcyjnie. Działanie antykoncepcyjne polega na hamowaniu cyklu rozrodczego u kobiet. Pozostałe substancje czynne, które również zawarte są w niniejszej roślinie, unieczynniają działanie niektórych hormonów (np. kory nadnerczy, adrenaliny).
Wykazano również, że stosowanie nawrotu lekarskiego pozytywnie wpływa na kobiety znajdujące się w okresie menopauzy. Ponadto, Lithospermum officinale działa hamująco na objawy starzenia się, a ze względu na swój wpływ na układ hormonalny człowieka, niniejsza roślina może powodować pozytywne zmiany u chorych zmagających się z zaburzeniami nastroju (zaburzenia lękowe, depresja).
Nawrot lekarski – zastosowanie
W lecznictwie wykorzystywane są takie części nawrotu jak: ziela, nasiona oraz korzenie. To właśnie te elementy zawierają w sobie substancje o por zadanym działaniu. W zielu rośliny możemy znaleźć sole mineralne. W korzeniach natomiast cukry, wartościowe minerały oraz flawonoidy i barwniki (czerwony). Liście są źródłem kwasu litospermowego, a w nasionach znajdziemy oleje i fosfolipidy.
W plemionach Indiańskich już przed wieloma laty odkryto główne działanie rośliny (antykoncepcyjne). Specjalne napary przyrządzone z niniejszej rośliny (lub roślin do niej podobnych) powodowały u nich bowiem zmniejszenie płodności, a tym samym chroniło je przed częstymi ciążami i obfitymi krwawieniami. Mechanizm odpowiedzialny za działanie antykoncepcyjne jest jednak złożony.
Naukowcy do dzisiaj spierają się nad bezpośrednim wpływem niniejszej substancji na unieczynnienie hormonów gonadotropowych oraz hamowanie syntezy gonadotropin w obrębie przysadki mózgowej. Wcześniej nawrot lekarski stosowany był również w przypadku chorób związanych z układem moczowym. Pacjentom zmagającym się z problemem kamicy nerkowej zalecano picie naparów posiadających działanie moczopędne.
Ponadto, Lithospermum officinale znajduje swoje zastosowanie w leczeniu chorób cukrzycy (nawrot skutecznie obniża poziom cukru we krwi). Niniejsza roślina ma również zastosowanie, które hamuje nadmierne krwawienia miesięczne. Jest stosowana w przypadku leczenia chorób związanych z nadciśnieniem, jest również składnikiem kremów posiadających działanie łagodzące i obkurczające naczynka krwionośne. To dzięki substancjom zawartym w Lithospermum officinale, kremy kosmetyczne mają delikatnie różowe zabarwienie.
Nawrot lekarski – sposób użycia
Jeśli chcesz przygotować samodzielnie mikstury z użyciem nawrotu, zbierz liście w okresie późnego lata, najlepiej we wrześniu, a następnie je ususz. Roślinę możemy wykorzystać również w formie:
- Naparu (po uprzednim osuszeniu liści) – picie herbaty sporządzonej z nawrotu lekarskiego spowoduje obniżenie zawartości cukru we krwi oraz nasilone oddawanie moczu.
- Wyciągu – w celu osiągnięcia działania antykoncepcyjnego, zaleca się spożywanie od 10 do 30 gram nawrotu dziennie. Należy jednak pamiętać, że antykoncepcja hormonalna jest procesem złożonym. Dlatego też, nie należy podejmować samodzielnych decyzji mających na celu ustanowienie przyjmowanej dawki lub rodzaju antykoncepcji. Takie decyzje należy podejmować pod nadzorem ginekologa.
- Kremu – produkty zawierające Lithospermum officinale stosowane na skórę twarzy skutecznie łagodzą podrażnienia, redukują zaczerwienienia i obkurczają naczynka krwionośne.
Przeprowadzone badania naukowe nie wykazały negatywnego działania rośliny na serce, wątrobę, układ nerwowy i nerki. Po zaprzestaniu stosowania nawrotu lekarskiego, jako rośliny o właściwościach antykoncepcyjnych, nie odnotowano żadnych szkodliwych konsekwencji związanych z zajściem w ciążę, porodem lub przebiegiem ciąży.
