Zespół alergii jamy ustnej (inaczej oral allergy syndrome lub po prostu OAS) to zestaw objawów pojawiający się po spożyciu określonych produktów będących alergenami. Mogą go wywołać m.in. owoce, warzywa czy orzechy. Najczęstszymi objawami OAS są: obrzęk jamy ustnej i warg, pokrzywka dłoni lub innych części ciała oraz szczypanie bądź mrowienie ust.
Czym dokładnie jest zespół alergii jamy ustnej?
OAS dotyczy najczęściej osób, które borykają się z uczuleniem na pyłki roślin. Po posiłku złożonym z produktów krzyżowo reagujących z pyłkami roślin (czyli zawierających takie same alergeny) pojawiają się objawy alergii wziewnej oraz pokarmowej. Zespół alergii jamy ustnej może być bardzo niebezpieczny, zwłaszcza, gdy doprowadzi do wstrząsu anafilaktycznego – wtedy liczy się szybka reakcja otoczenia i zachowanie zimnej krwi.
Na OAS cierpią najczęściej osoby uczulone na pyłki brzozy. Prawdopodobieństwo jego wystąpienia wzrasta w przypadku osób dorosłych (w szczególności kobiet), uczulonych dodatkowo na pyłki leszczyny i borykających się z chorobą już od wielu lat. Zespół alergii jamy ustnej może też potęgować obecność w rodzinie osób cierpiących na atopowe zapaleniem skóry, nie bez znaczenia jest brak prób odczulania z użyciem szczepionki z pyłkiem brzozy.
Pokarmy, które reagują krzyżowo z pyłkami brzozy to przede wszystkim:
- jabłka,
- banany,
- brzoskwinie,
- gruszki,
- śliwki,
- seler,
- ziemniaki,
- pomidory,
- przyprawy – curry, pieprz, kminek, anyż, kolendra.
Osoby uczulone dodatkowo na pyłki leszczyny mogą spodziewać się krzyżowych reakcji także po spożyciu orzechów laskowych i włoskich.
Jakie są objawy zespołu alergii pokarmowej?
Przebieg OAS możemy podzielić na dwa etapy. W pierwszym z nich pojawiają się objawy typowe dla wziewnej alergii na pyłki roślin, a więc głównie jest to alergiczny nieżyt nosa. W drugiej fazie pojawiają się syndromy charakterystyczne dla uczuleń na tle pokarmowym – świąd, pieczenie i zaczerwienienie jamy ustnej, warg, krtani oraz gardła.
Czasami pojawiają się objawy dodatkowe – dotyczy to w szczególności dzieci – takie jak:
- biegunka,
- nudności i wymioty,
- bóle brzucha,
- wysypka skóry wokół ust,
- zapalenie spojówek
- uczucie zatkanych uszu.
Najczęściej objawy zespołu alergii jamy ustnej początkowo pojawiają się wyłącznie po spożyciu pokarmów surowych. Przykładowo, osoba uczulona może zauważyć u siebie charakterystyczne objawy po obraniu i spożyciu jabłka, jednak wypicie soku czy kompotu z tych owoców może nie wywoływać żadnych dolegliwości. Wraz z upływem czasu objawy OAS mogą się nasilać i pojawiać się częściej, także podczas samego kontaktu skóry z owocami czy warzywami.
Jak diagnozuje się zespół alergii jamy ustnej?
Osoby, które podejrzewają u siebie OAS, powinny udać się na konsultację lekarską. Do wykrycia alergii konieczne będzie przeprowadzenie testów skórnych oraz badań krwi. Jeśli testy skórne dadzą wyniki dodatnie, a badania krwi wykażą, że stężenie alergenowo-swoistych przeciwciał klasy IgE podwyższa się, wówczas pacjent najprawdopodobniej należy do grona osób, u których może pojawić się zespół alergii jamy ustnej.
Czy OAS można wyleczyć?
W leczeniu zespołu alergii jamy ustnej wykorzystuje się immunoterapię swoistą, czyli odczuwanie. Polega ono na wielokrotnym podawaniu coraz większych dawek alergenu pacjentowi, na który jest on uczulony. To jedyna przyczynowa metoda leczenia alergii – ma ona zmniejszać wrażliwość danej osoby na konkretny alergen, a w konsekwencji doprowadzić do całkowitej eliminacji lub zmniejszenia stopnia nasilenia objawów uczulenia.
Jeśli u osoby chorej wystąpią objawy OAS, zaleca się wypłukanie ust wodą oraz zastosowanie leków przeciwhistaminowych. Jeżeli pojawią się problemy z oddychaniem w wyniku obrzęku gardła, należy niezwłocznie wezwać pogotowie. Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia objawów, należy unikać pokarmów, które mogą wywołać zespół alergii jamy ustnej.
Jak wygląda zespół alergii jamy ustnej u dzieci?
U dzieci objawy OAS wyglądają tak samo, jak u osób dorosłych. Kiedy po spożyciu posiłku dziecko zaczyna skarżyć się na mrowienie lub szczypanie ust, łzawienie, obrzęk jamy ustnej czy też nudności, należy szybko nakłonić je do wypłukania ust i zażycia odpowiedniego leku. W takich sytuacjach należy przede wszystkim zachować spokój, ponieważ maluch może jeszcze bardziej się zdenerwować.
Mówiąc o OAS w kontekście dzieci nie należy zapominać o marszu alergicznym. Rozwojowi dziecka towarzyszy zmienność alergii postępującej – choć rodzi się ono bez objawów alergii, to może się ona rozpocząć tak naprawdę w każdym wieku. Pierwsze symptomy choroby niekiedy pojawiają się już w okresie niemowlęcym.
Do podstawowych metod leczenia zalicza się nie tylko unikanie alergenów, ale również jakiegokolwiek kontaktu z nimi – także podczas przygotowywania posiłków. Może się zdarzyć, że początkowo uczulone dzieci nie będą miały żadnych objawów, zwłaszcza po zjedzeniu produktów poddanych termicznej obróbce. Jednak tak jak u osób dorosłych, zespół alergii jamy ustnej będzie się nasilał wraz z upływem czasu.
