Tojad mocny (Aconitum firmum) to roślina o pięknym kwiatostanie i trujących właściwościach. Już w czasach starożytnych wykorzystywana była jako trucizna. Należy ona do rodziny jaskrowatych i w stanie dzikim występuje w Europie i Azji. W Polsce spotkać ją można w Karpatach oraz w Sudetach.
Tojad mocny – skład i właściwości
Roślina pomimo pięknego ozdobnego wyglądu jest silnie trująca. Już zerwanie jej gołą ręką jest niebezpieczne, ponieważ trucizna przenika przez skórę, a początkowym objawem jest mrowienie. Po spożyciu doustnym początkowo wywołuje pobudzenie, a następnie działa paraliżująco na mięśnie i układ nerwowy. Śmierć następuje zwykle z powodu zatrzymania akcji serca lub w wyniku sparaliżowania mięśni oddechowych.
Surowcem leczniczym jest cała roślina. Najbardziej trujące są korzenie oraz nasiona. Surowiec leczniczy zbierany jest podczas kwitnięcia i rozdrabniany.
Tojad mocny zawiera alkaloidy: akonitynę, akoninę, pikrakonitynę, napelinę i wiele innych. Poza tym w składzie tojadu znajdziemy kwasy (akonitowy, jabłkowy, itakonowy, bursztynowy), skrobię, mannitol, meliobiozę, głównie w bulwach, żywice oraz cukry (fruktoza i maltoza). Zawartość alkaloidów w surowcu zależy od kraju pochodzenia oraz warunków, w jakich roślina rosła. Oprócz gleby, nasłonecznienia, czy wysokości rośnięcia ważnym dla ilości składników czynnych okazywało się sposób zbierania, suszenia, przechowywania i przygotowywania preparatu leczniczego.
W lecznictwie wykorzystuje się właściwości akonityny, która działa porażająco na zakończenia nerwowe, wywołując efekt znieczulający. Działa po zaaplikowaniu miejscowym, jak też ogólnym. Leki z akonityną stosowano przy leczeniu bólu w reumatyzmie, artretyzmie oraz w nerwobólach. Działały one przeciwbólowi, miejscowo znieczulająco oraz obniżały ciepłotę ciała.
Problemem przy podawaniu leków z tojadu było dawkowanie, które powodowałoby efekt leczniczy, a nie trujący. Początkowo za dawkę leczniczą uznawano 0,0001-0,0003 g. Jednak zdarzały się zgony już po przyjęciu dawki 0,0015 g, dlatego zaczęto ograniczać zastosowanie tojadu w lecznictwie. Oficjalnie przyjmuje się, za zabójczą dawkę 0,004 g akonityny.
Tojad mocny – zastosowanie lecznicze
W dawnej Polsce tojad mocny był używany do celów leczniczych przy nerwobólach, chorobach stawów i w leczeniu bólów.
Obecnie tojad mocny znajduje zastosowanie jedynie w homeopatii. Już niewielkie jego dawki podane w sposób doustny działają przeciwgorączkowo oraz wpływają na spowolnienie akcji serca. Preparaty homeopatyczne przepisywane są pacjentom, cierpiących na różnego rodzaju lęki, w czasie napadów paniki, z palpitacją serca, rozszerzonymi źrenicami oraz uczuciem mrowienia i drętwienia na całym ciele.
Jako środek homeopatyczny tojad wykorzystuje się do leczenia objawów infekcji układu oddechowego, takich jak przeziębienie, kaszel, ból gardła oraz bóle uszu. Stosowany jest też w przypadku napięciowych bólów głowy. W przypadku zapalenia oka, szczególnie wywołanego obrażeniem, także wykorzystuje się akonitynę.
Innym przeznaczeniem homeopatycznych preparatów z tojadu jest wykorzystanie ich do łagodzenia strachu u przerażonych porodem ciężarnych.
W celach homeopatycznych wykorzystuje się niemal całą roślinę, z wykorzystaniem korzenia, będącego najbardziej trującą częścią rośliny. Surowiec do przygotowania preparatów zbiera się podczas kwitnięcia i uciera na masę, z której wyciska się sok. Następnie sok z tojadu miesza się z alkoholem i rozcieńcza do osiągnięcia leczniczego poziomu. Nalewki z tojadu wykazują działanie przeciwbólowe.
Tojad mocny – zatrucie
Nieumiejętne obchodzenie się z surowcem, nieprzestrzeganie dawkowania lub samodzielny zbiór rośliny może skończyć się poważnym zatruciem i śmiercią. Niestety nie ma skutecznego antidotum na zawartą w roślinie truciznę. Już niewielka ilość korzenia lub wyciągu z niego może spowodować porażenie mięśni oddechowych, lub zatrzymanie pracy serca.
Pierwszymi objawami zatrucia tojadem jest drętwienie i mrowienie, ból łydek, dreszcze z zimnymi potami oraz bladość skóry i śluzówek. Źrenice początkowo zwężają się, by następnie rozszerzyć. Następuje światłowstręt oraz zaburzenia widzenia. Ponieważ alkaloidy tojadu podrażniają jelita i wątrobę, to kolejnym etapem są dolegliwości ze strony układu pokarmowego nudności, wymioty i biegunka.
Przy śmiertelnym zatruciu występują krwawe wymioty, pojawiają się też drgawki, wynikając z porażenia układu nerwowego. Serce najpierw zwalnia, by potem przyspieszyć, przejść przez etap arytmii i na końcu ulec zatrzymaniu.
Tojad mocny – dopuszczalne dawkowanie
Tojad mocny i preparaty z nim mogą być śmiertelnie niebezpieczne. Dlatego tak ważne jest dokładnie odmierzanie dawek i pilnowanie dawkowania preparatów. Najczęściej dzieciom w wieku od 5 do 10 lat zaleca się dawkę od 0,06 ml do 0,12 ml, trzykrotnie w ciągu dnia. Dawka dla dorosłych wynosi od 0,12 ml do 0,3 ml, również trzy razy w ciągu dnia.
Nigdy nie należy rozpoczynać leczenia tojadem na własną rękę, gdyż jest to roślina o dwóch obliczach. Może być zarówno lekiem, jak i też śmiertelnie niebezpieczną trucizną.
