Sałata siewna (Lactuca sativa), to niezwykle popularny gatunek rośliny należącej do licznej rodziny astrowatych. Inna jej często używana i ciekawa nazwa to głąbik krakowski. Pochodzi prawdopodobnie od dzikiego gatunku występującego w Indiach, Iranie oraz na terenach Azji Mniejszej.
Znana jest już od starożytności, a zaczęto ją uprawiać w V i VI wieku przed naszą erą w starożytnym Egipcie i Grecji. Do naszego kraju sprowadziła sałatę królowa Bona, żona Zygmunta Starego z dynastii Jagiellonów. Obecnie praktycznie nie występuje w Polsce w stanie dzikim, będąc jednak jedną z najpopularniejszych roślin uprawnych i jednocześnie najchętniej spożywanym warzywem.
Jest to roślina jednoroczna, zazwyczaj wysiewana wprost do gruntu. Posiada bardzo krótką łodygę, wydłużająca się wraz z wytwarzaniem pędu kwiatostanowego osiągającego wysokość od 30 nawet do 150 cm. Liście, czyli główna część jadalna, mają różne kształty, kolor oraz wielkość w zależności od odmiany.
Kwiaty są jasnożółte, drobne, języczkowate i zebrane w tzw. podbaldach. Są pozbawione kielicha, zamiast którego wytworzyły się włoski tworzące puch kielichowy. Kwiaty sałaty są również obupłciowe i samopylne. Warzywo to ma wyjątkowo krótki okres wegetacji, dlatego też jest często uprawiane zarówno jako przedplon, jak i poplon. Lubi nasłonecznione stanowiska, o żyznej, próchniczej glebie bogatej we wszelkie składniki odżywcze niezbędne do jej prawidłowego wzrostu.
Sałata siewna, dobra nie tylko dla królików
Szukając najzdrowszych produktów do swojej codziennej diety, możemy często spotkać się z powszechnie panującą opinią, że sałata siewna nie ma absolutnie żadnych wartości odżywczych i nadaje się tylko na pokarm dla tych sympatycznych, uszatych zwierzątek. Jest to zdecydowanie nieprawda, a te apetyczne zielone liście mają korzystny wpływ na nasze zdrowie i są zalecane do spożycia przez dietetyków oraz lekarzy.
Swój charakterystyczny zielony kolor zawdzięczają obecności chlorofilu, barwnika wykazującego skuteczne działanie przeciwzapalne oraz bakteriobójcze, co znacznie przyspiesza proces gojenia się ran i stanowi ochronę przed groźnymi infekcjami.
W składzie tego warzywa znajdziemy także wiele innych substancji odżywczych, w tym witaminy i tak potrzebne składniki mineralne. Nasze zdrowie i prawidłowe funkcjonowanie organizmu wymaga zawartych w sałacie witamin z grupy B, dzięki którym możemy cieszyć się pełną sprawnością intelektualną oraz brakiem jakichkolwiek problemów z układem nerwowym.
Z kolei witamina E jest silnym przeciwutleniaczem, chroniącym przed uszkodzeniem komórek przez wolne rodniki, a u kobiet w ciąży jest współodpowiedzialna z jej utrzymanie, prawidłowy rozwój płodu, zmniejsza też ryzyko pojawienia się anemii u przyszłej mamy.
Witaminy C, którą również znajdziemy w sałacie, nie trzeba nikomu przedstawiać i wszyscy wiemy, jak dba o wzmocnienie naszej odporności. Liście sałaty dostarczają nam beta-karotenu, przekształcany po spożyciu w witaminę A, są też źródłem potasu, żelaza, manganu, magnezu, cynku, sodu oraz korzystnych kwasów organicznych. Zalecane są zarówno w profilaktyce zdrowotnej, jak i w leczeniu wielu chorób. Chorób jak nadciśnienie tętnicze, przypisuje się jej również silne działanie antynowotworowe.
Sałata działa odkwaszająco i poprawia pracę układu pokarmowego, może być nawet używana jako łagodny środek uspokajający i poprawiający jakość naszego snu. Kiedy dbamy o przysłowiową linię, to warto pamiętać, że jej 100 g to jedynie 12 kcal.
Sałata siewna wzbogaci niemal każde danie
Znając już wartości odżywcze sałaty, warto uczynić z niej stały składnik diety. Oczywiście jeśli zależy nam na długim zachowaniu zdrowia i pełnej sprawności. Kupując to warzywo lub zrywając z grządki, kiedy uprawiamy je samodzielnie na działce czy w przydomowym ogródku, trzeba wybierać tylko takie, którego główki nie są poczerniałe lub nadgniłe.
Kiedy zaopatrujemy się w nią w sklepie, należy zwrócić szczególną uwagę czy pochodzi z ekologicznych upraw. To gwarantuje, że nie będzie zawierała niezwykle szkodliwych azotanów pochodzących z nadmiaru użytych nawozów, które mogą stać się przyczyną zatrucia. Niestety, sałata nie jet produktem, który można długo przechowywać, nawet w lodówce. Dlatego najlepiej jeść ją od razu po zerwaniu. Jej liści nie powinno się także kroić stalowym nożem. Metal ten wchodzi w gwałtowną reakcję z enzymami rośliny, przez co zyskuje ona gorzki smak.
Sałatę można spożywać na wiele różnych sposobów, ale najczęściej jemy ją po prostu na surowo, jako dodatek do sałatek, kanapek lub jako wyjątkowy element dekoracyjny do innych potraw. Nic tak nie zdobi półmiska z ulubionymi mięsami i wędlinami, jak intensywnie zielone liście sałaty.
Można ją również mieszać z wieloma sosami, jogurtowym, majonezowym czy ze szczególnie do niej pasującym vinegret. Mieszamy także z tuńczykiem, serem feta i innymi warzywami. Razem da pożywne danie. Nie powinno się jednak dodawać ich zbyt wiele, aby nie zdominowały smaku liści. Warzywo to zajęło stałe miejsce w kuchniach niemal całego świata i wręcz nie wyobrażamy sobie jego braku.
