Nostrzyk żółty (Melilotus officinalis) to roślina pochodząca z rodziny bobowatych. Nostrzyk jest gatunkiem dwuletnim lub jednorocznym. Jego naturalnym środowiskiem występowania jest Azja Środkowa i Europa. Jednakże, jego okazy można zobaczyć również w Ameryce Północnej czy w Nowej Zelandii. W Polsce rośnie pospolicie na całym obszarze. Nostrzyk preferuje niziny oraz niskie rejony górskie. Przede wszystkim rośnie na dużych łąkach, leśnych przydrożach czy też miedzach lub zaroślach.
Nostrzyk żółty – ogólna charakterystyka
Roślina ta preferuje suche miejsca. Zazwyczaj wyrasta na wyższych partiach nieopodal rzek czy usypisku żwiru. Niekiedy można ją spotkać na suchych zboczach lub też przyjmuje postać chwastu na polach rolnych. Kwitnie w okresie letnim, od lipca do października.
Nostrzyk żółty charakteryzuje się przyjemnym zapachem przypominającym woń wydalającą przez świeże siano. Interesujące jest to, że może ona mieć działanie trujące, tylko i wyłącznie w przypadku spożycia zbyt dużej ilości. Nadmierne przyjmowanie nostrzyka może spowodować wewnętrzne krwawienia, uszkodzenie wątroby lub też lekkie omdlenie. Nostrzyk żółty posiada mocny korzeń palowy.
Ponadto, jego łodyga może osiągnąć nawet 1 metr wysokości, jest lekko rozgałęziona w wyższych partiach i naga. Liście rośliny mają wokół siebie przylistki trójlistkowe, długoogonkowe przy brzegu w kształcie ząbków. Kwiaty są drobne, o żółtej barwie oraz mają kształt motylkowaty. Owoc jest mało efektowny, posiada tylko dwa nasiona.
Nostrzyk żółty – surowiec
W celach leczniczych w okresie zakwitania zaleca się zbieranie wierzchołków pędów, które mają około 20-25 cm długości oraz cienki i dobrze ulistnione oraz ukwiecone łodygi. Aby otrzymać surowiec należy ww. sposób wycięte rośliny zasuszyć w zaciemnionych i przewiewnych pomieszczeniach lub też w profesjonalnych suszarniach, w których temperatura nie przekracza 35°C. Fundamentalnym surowcem jest ziele nostrzyka – Herba Meliloti.
Świeży posiada przede wszystkim połączenia glikozydowe. Z ów połączeń w wyniku rozpadu hydrolitycznego w czasie suszenia powstaje kumaryna o charakterystycznym, przyjemnym zapachu przypominającym siano. Występuję ona w postaci melilotozydu oraz glikozydu kwasu kumarynowego. W surowcu znajdują się na poziomie około 1%. Co więcej, w osuszonym zielu znajduje się melilotyna, wolny kwas kumarynowy oraz do 0,2% dwukumarolu. Surowiec zawiera także związki azotowe i flawonoidy, garbniki, sole mineralne.
Nostrzyk żółty – działanie i zastosowanie
Ziele nostrzyka żółtego działa silnie i korzystnie na krew oraz ściany naczyń krwionośnych pod warunkiem, że jest ono podawane doustnie. W składzie ziela znajduje się dwukumarol. Ze względu na jego właściwości działa on pozytywnie na zmniejszenie krzepliwości krwi. Stosuje się go zwłaszcza w okolicznościach, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo powstania zakrzepów żylnych.
Należy jednak pamiętać, że w niewłaściwy sposób zażywany, bez kontroli lekarza może wywołać przedłużone krwawienia oraz krwotoki. Lekarze zalecają wstrzemięźliwość od spożywania ziela w przypadku otwartych ran czy przechodzenia w tym czasie miesiączki.
W jaki więc sposób działa na układ krwionośny człowieka? Proces polega na tym, że pod wpływem związków kumarynowych poprawia się przepływ krwi przez naczynia krwionośne żylne i włosowate oraz polepsza się ukrwienie obwodowe i mózgowe. Inne obszary działania to:
- Ziele nostrzyka pobudza i przywraca ruchy perystaltyczne ścian naczyń limfatycznych, co jest pożądane w przypadku przewlekłego upośledzenia ich czynności,
- Związki kumarynowe z nostrzyku zapobiegają obrzękom limfatycznym oraz ułatwiają przepływ chłonki,
- Inne składniki, w tym flawonoidy, zmniejszają przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych i zwiększają ich odporność na różne czynniki wewnętrzne oraz toksyny bakteryjne,
- Ziele działa również rozkurczowo, przeciwzapalnie oraz moczopędnie,
- Przetwory podawane zewnętrznie na skórę działa przyspieszają gojenie ran, owrzodzeń i czyraków.
Przy spożywaniu ziela z nostrzyka należy pamiętać, że zbyt długie i duże dawki mogą powodować niepożądane skutki uboczne w postaci nudności, wymiotów, bólu głowy, braku libido czy w skrajnych przypadkach do uszkodzenia wątroby i wewnętrznych krwawień. Zanotowano, że w kilku przypadkach przedawkowania przetworu zaobserwowana porażenie mięśni gładkich i lekkie stany narkotyczne. W jaki okolicznościach można stosować przetwory z ziela nostrzyka?
Generalnie zalecane jest jego spożywanie tylko i wyłącznie w różnych mieszankach ziołowych. Najczęściej podaje się go w postaci okładów w leczeniu takich schorzeń jak: wrzody, ropnie mnogie, czyraki, stany zapalne skóry, obrzękach, wybroczynach, owrzodzeniach żylaków oraz przy zapaleniach naczyń chłonnych skóry i żył. Niekiedy, można wykorzystać środek do przemywania oczu w zapaleniu powiek i spojówek oraz jako środek kosmetyczny do zmywania twarzy.
Nostrzyk żółty – sposób użycia
Plaster nostrzykowy zalecany jest do smarowania na owrzodzenia i wszelkiego rodzaju zapalenia skóry.
Zioła przeciw żylakom: aby przygotować zioła należy zmieszać po 20 g ziela nostrzyka i kory kruszyny oraz 40 g korzenia arcydzięgla i 10 g korzenia goryczki (lub 20 g liści bobrka trójlistkowego). Następnie zalać 1 łyżkę ziół 1 szklanką wody ciepłej i ogrzać do wrzenia ( można przygotować więcej ziółek według proporcji 1:1). Należy gotować zioła przez 3 minuty pod szczelnym przykryciem. Kolejno odstawić na około 10 min i dokładnie przecedzić. W celu poprawy zdrowia powinno się pić około 2 razy dziennie 1/3-1/2 szklanki przed jedzeniem w ciągu 3 tygodni.
Kąpiel odmładzająco-regenerująca skórę: ich działanie opiera się głównie na właściwościach regenerujących, uspakajających i rozluźniających. Aby przygotować kąpiel należy zmieszać 50 g ziela nostrzyka oraz po 75 g ziela lnicy i liści babki lancetowatej. Następnie daną porcję ziół zalać 5 l ciepłej wody i ogrzać do wrzenia. Potem gotować pod przykryciem przez 25 minut. Na końcu odstawić na 15 min i przecedzić do wanny. Czas kąpieli nie należy przekraczać i moczyć ciało nie dłużej niż 10-15 min. nostrzyka oraz rutynę. Stosuje się w zapaleniu żył, hemoroidach, żylakach, zakrzepach żylnych i obrzękach.
