Pokrzywa żegawka (Urtica urens) to bliska krewna pokrzywy zwyczajnej, należąca do tej samej rodziny pokrzywowatych. Gatunek występuje pospolicie na wszystkich kontynentach, aż do strefy podbiegunowej, w Polsce również spotykany jest bardzo często. Ze względu na podobieństwo często mylony z pokrzywą zwyczajną. Natomiast możliwość pomyłki z rośliną trującą nie istnieje w naszym klimacie, gdyż nie ma chyba osoby, która nie znałaby charakterystycznego pieczenia skóry po dotknięciu pokrzywy.
Pokrój rośliny jest bardzo zbliżony do pokroju pokrzywy zwyczajnej, nieznacznie kształtem różnią się tylko liście. Właściwości lecznicze obu roślin również są praktycznie takie same, dobrze poznane i docenione przez medycynę ludową i konwencjonalną.
To roślina bardzo wszechstronna i bezpieczna w stosowaniu, pomocna zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu schorzeń. Surowcem leczniczym jest ziele (łodyga wraz z liśćmi, przy czym zbierać należy raczej górne pędy z najmłodszymi listkami), a także korzeń i (rzadziej) nasiona. Możemy przyjmować ją wewnętrznie w postaci soku czy naparu, lub zewnętrznie, gdyż obok zastosowań leczniczych, pokrzywa jest także doskonałym kosmetykiem.
Pokrzywa żegawka – charakterystyka rośliny
Wzrasta na wysokość średnio 20cm, nie więcej niż 50cm. Łodyga wyraźnie czworokanciasta, wzniesiona i rozgałęziona, liście naprzeciwległe o blaszce jajowatej lub romboidalnej, ząbkowanych brzegach i zaostrzonym szczycie. Zarówno liście, jak i łodyga pokryte są włoskami parzącymi.
Kwiaty zielone i drobne, zebrane w kwiatostany w kątach liści. Liczniejsze są kwiaty żeńskie z czterema pręcikami, natomiast mniej liczne kwiaty męskie posiadają owłosione znamię. Owocem jest żółtozielony, lekko spłaszczony orzeszek z jednym nasieniem. Roślina kwitnie od maja do listopada i jest samopylna. Co ciekawe, zdarza się, że krzyżuje się z pokrzywą zwyczajną.
Substancje lecznicze i wartości odżywcze
W liściach występuje w znacznych ilościach beta-karoten i witamina C, a z pierwiastków śladowych: potas, wapń, żelazo i fosfor. W mniejszych ilościach jest obecna witamina K, B2 i kwas pantotenowy. Ściany komórkowe są bogate w rozpuszczalną krzemionkę. Ponadto pokrzywa jest źródłem chlorofilu, flawonoidów, fitosteroli, serotoniny i niewielkich ilości olejku eterycznego – antofenu. Substancją odpowiedzialną za efekt „parzenia” po dotknięciu jest obecny we włoskach łodygi i liści kwas mrówkowy.
Pokrzywa żegawka – działanie wewnętrzne:
- moczopędne,
- hamuje krwawienie,
- obniża poziom cukru we krwi,
- krwiotwórcze (stymulacja wzrostu krwinek czerwonych),
- pobudza procesy regeneracji komórek,
- hamuje stany zapalne układu pokarmowego i moczowego,
- zapobiega wrzodom żołądka,
- „czyszczące krew” – wspomaga detoksykację organizmu,
- poprawia nastrój.
Pokrzywa żegawka – działanie zewnętrzne:
- wzmacnia cebulki włosów,
- przyspiesza gojenie się ran,
- wspomaga regenerację skóry,
- przeciwtrądzikowe i przeciwłojotokowe,
- stymuluje wzrost włosów i paznokci.
Pokrzywa żegawka – wskazania i zastosowanie
Pokrzywa żegawka ma szeroki zakres zastosowań, są to m.in.: stany zapalne układu pokarmowego i moczowego, kamica nerkowa, dna moczanowa, reumatyzm, zmęczenie, osłabienie (często stosowana w kuracjach wiosennych jako środek ogólnie wzmacniający), niedokrwistość, cukrzyca, długo i trudno gojące się rany. Skuteczny środek na porost i wzmocnienie włosów, który ponadto nadaje im lśniący, zdrowy wygląd. Pomaga w problemach skórnych, zwłaszcza w młodym wieku, łagodząc zmiany trądzikowe.
Zbiór i suszenie
W słoneczne, suche dni, od maja do września, można przystąpić do zbioru liści, używając rękawiczek. Najlepiej zbierać – przed kwitnieniem – same szczyty pędów z kilkoma najmłodszymi listkami. Pokrzywa żegawka suszy się bardzo krótko, wystarczy rozłożyć ją na papierze w przewiewnym miejscu i odczekać kilkanaście godzin. Po ususzeniu surowiec należy przechowywać w szczelnie zamkniętym słoju.
Pokrzywa żegawka – sposób użycia
Napar z pokrzywy żegawki
1 łyżkę świeżych lub suszonych liści zalać szklanką wrzątku i parzyć przez kilka minut. Taką herbatkę można pić 2-3 razy dziennie. Aby osiągnąć najlepsze efekty zdrowotne, najlepiej nie słodzić naparu, można ewentualnie użyć łyżeczki miodu. Po trzech tygodniach kuracji należy zrobić przerwę.
Sok z pokrzywy żegawki
Przyrządza się z całych liści wraz z łodygami. Można wykonać go w sokowirówce lub wyciskarce wolnoobrotowej. Należy wypijać 2-3 łyżki soku dziennie. Sok można rozcieńczyć wodą.
Płukanka do włosów ciemnych
Płukankę można wykonać z liści świeżych lub suszonych. Na litr wrzątku używamy dużą garść liści, które zaparzamy przez minimum 15 minut pod przykryciem. Schłodzonym naparem polewa się umyte włosy, a samej płukanki już nie spłukuje się wodą. Preparat może przyciemnić włosy jasne, dlatego nie jest polecany blondynkom.
Świeże liście do sałatki
Po sparzeniu listki pokrzywy tracą swoje parzące właściwości i z powodzeniem sprawdzają się jako składnik sałatek. Spożywane na surowo zachowują maksimum swoich właściwości i stanowią wspaniałe wzbogacenie zdrowej diety.
