Połonicznik nagi (Herniaria glabra) to roślina pochodząca w rodziny goździkowatych. Bylina ta jest jednoroczna lub dwuletnia i występuję głównie na terenie Europy, północnej Afryce oraz zachodniej Azji. W Polsce rośnie na słonecznych, piaszczystych stanowiskach na obszarze całego kraju. Najobficiej jednak występuje w północno-wschodniej części, przy terenach morskich. Uważany jest za roślinę pospolitą. Jego naturalnym środowiskiem są pola, pastwiska i przydroża. Preferuje on przede wszystkim nasłonecznione obszary, słabo wapienne i piaszczyste. Kwiaty pojawiają się w okresie od czerwca do października.
Połonicznik nagi – ogólna charakterystyka
Roślina na wytwarza palowy korzeń. Z niego rozchodzą się naokoło rozesłane wzdłuż ziemi łodygi, których długość może wynosić nawet 35 cm a grubość tylko 2 mm. Łodygi rozgałęziają się widlasto. Połonicznik jest nagi, czasem tylko lekko owłosiony. Barwa określana jest jako żółtozielona.
Liście są eliptyczne lub odwrotnielancetowate, naprzeciwległe, z dwoma drobnymi, błoniastymi przylistkami. Natomiast kwiaty są drobne, niepozorne, barwy żółtawozielonej, zebrane w zbite kłębki w pachwinach liści. Zebrane są w zbite do 13 kłębików w pachwinach liści. Kielich jest nagi.
Połonicznik nagi – surowiec i podstawowe związki czynne
W celach leczniczych zaleca się zbieranie połonicznika nagiego w czasie jego zakwitania, a więc w okresie od czerwca do października. Ważne jest by obcinać tylko te rośliny, które są w stanie rozkwitania o jednolitej barwie. Ponadto, ścina się je pod pierwszym rozgałęzieniem, bez najniższej części łodygi, zwykle zdrewniałej. Kiedy bylina zostanie zebrana, powinno ją się suszyć w zaciemnionym i przewiewnym miejscu.
W takich okolicznościach otrzymuje się surowiec w postaci ziela połonicznika: Herba Herniariae. Ziele to zawiera w sobie do 11% saponin trójterpenowych, zwanych glabrozydami, wśród nich kwaśną saponinę – pochodną kwasu kwilajowego. Dodatkowo, można znaleźć w nim trójterpenowe saponiny kwaśne i obojętne, pochodne kwasu medykagenowego. Dość istotną grupą związków czynnych stanowią flawonoidy w ilości do 2,5% (hiperozyd, kwercetyna i jej pochodne oraz narcyzyna). Inną grupę związków stanowią pochodne hydroksykumaryny, jak herniaryna, umbeliferon i skopoletyna w łącznej ilości około 0,2%. Poza tym znaleziono kwasy organiczne (kwas glikolowy i glicerolowy), ślady olejku eterycznego, garbniki i sole mineralne.
Połonicznik nagi – działanie i zastosowanie w życiu codziennym
Obszarów pozytywnego działania ziela połonicznika jest niewiele. Jednakże, można określić, że oddziałuje on :
- Rozkurczowo na mięśnie gładkie, zwłaszcza dróg moczowych (działanie flawonoidów),
- Obniżająco na napięcie moczowodów i pęcherza oraz ułatwiają przepływ moczu,
- Moczopędnie w niektórych okolicznościach,
- Korzystnie na zwiększone wydalanie jonów sodowych i chlorkowych oraz mocznika,
- Rozpadowo na kamienie moczanowe,
- Przeciwbakteryjnie na drobnoustroje znajdujące się w drogach moczowych, w tym również na szczepy oporne na antybiotyki i chemioterapeutyki.
Należy pamiętać, iż przekraczanie zalecanych dawek połonicznika może wywrzeć negatywne wpływ na organizm człowieka. Aby uniknąć powikłań zdrowotnych w postaci nudności, omdleń czy biegunek, powinno się przyjmować ziele w przypisanych dawkach.
Wszystkie środki wytworzone z ziela połonicznika stosuje się głównie w schorzeniach dróg moczowych, zwłaszcza zapaleniu cewki moczowej i pęcherza oraz w kamicy moczowodowej i pęcherzowej. Najlepsze działanie uzyskuje się w połączeniu z innymi mieszankami ziołowymi.
Połonicznik nagi – przetwory
Obecnie na rynku farmaceutycznym istnieje wiele środków, które w swoim składzie zawierają ziele połonicznika. W aptekach można kupić mieszanki herbat, drażetki czy zwykłe tabletki działające rozkurczowo i moczopędnie.
Napar zapobiegający kamicy moczowej: zalecany jako łagodny środek moczopędny, zapobiegający powstawaniu kamieni moczowych i odkażający drogi moczowe. Aby przygotować napar należy zmieszać ze sobą równe ilości ziela połonicznika i liści brzozy. Następnie zalać 1-1 ½ łyżki mieszanki 1 ½ szklanki wrzącej wody. Kolejno przez kwadrans naparzać pod szczelnym przykryciem. Odstawić na 10 min i przecedzić. Napar należy pić do 3 razy dziennie między posiłkami.
Zioła moczopędne i „czyszczące krew”: zalecany jako środek przeciwprzesiękowy na naczynia włosowate. Aby przygotować zioła należy zmieszać ze sobą 50 g ziela połonicznika i liści brzozy oraz po 25 g korzenia mniszka, owoców róży i ziela fiołka trójbarwnego. Następnie, dwie łyżki mieszanki zalać 500 ml ciepłej wody i powoli gotować pod szczelnym przykryciem przez 3 minuty. Zioła powinno się pić maksymalnie trzy razy dziennie około 200 ml.
Połonicznik nagi
Zioła w zakażeniu dróg moczowych: zalecany jako środek bakteriobójczy, przeciwzapalny, przeciwkrwotoczny, wzmacniający naczynia włosowate i moczopędny. Ponadto, korzystnie działa w przypadku ostrego zakażenia bakteryjnego dróg moczowych oraz żołądka i jelit. Aby przygotować zioła należy zmieszać te same porcje ziela połonicznika, owoców jarzębiny, liści maliny, kwiatów mniszka, ziela macierzanki lub tymianku i ziela nawłoci. Następnie zalać 2 1/2 łyżki ziół w termosie 3 szklankami wrzącej wody. Odstawić na 1 godzinę. Powinno się pić zioła maksymalnie cztery razy na dobę około 200 ml.
Zioła w kamicy szczawianowej i fosforanowej: zalecane do spożywania w przypadku kamicy. Aby przygotować zioła należy zmieszać po 50 g ziela połonicznika, ziela skrzypu i ziela nawłoci oraz po 25 g kłącza perzu, kwiatów bławatka i znamion kukurydzy. Następnie należy zalać 3 ½ łyżki ziółek około 1200 ml wrzącej wody i postawić pod przykryciem na parze przez 20 minut. Po ostygnięciu i przecedzeniu należy pić napój w porcjach około 150ml-200ml po pięć razy dziennie.
