Czosnaczek zwyczajny (Alliaria petiolata) znany również jako czosnaczek pospolity jest gatunkiem rośliny z rodziny kapustowatych. Czosnaczek jest rośliną jadalną, leczniczą i przyprawową.
Czosnaczek zwyczajny – charakterystyka
Wysokość jaką przybiera niniejsza roślina wynosi od 30 do około 100 cm. Zbudowana jest przeważnie z pojedynczej łodygi wzrastającej prosto i gęsto ulistnionej. Na łodydze znajdują się również odstające włoski o długości zaledwie 1,5 mm. Liście czosnaczka są nagie, jedynie te u dołu rośliny mogą być delikatnie owłosione. Charakterystyczne dla liści czosnaczka jest to, że posiadają one intensywny zapach czosnku. Ich kształt zazwyczaj przybiera formę jajowatą lub nerkowatą, zakończone są natomiast karbowanymi albo piłkowanymi brzegami. Kwiaty czosnaczka są małe, zebrane w grona i wyrastające z usadowionych najwyżej liści.
Okres żywotności czosnaczka zwyczajnego trwa dwa lata. Roślina kwitnie w okresie od kwietnia do końca maja. Występuje zazwyczaj w lasach liściastych, ale również przy obrzeżach dróg oraz załomach skalnych. Najbardziej sprzyjającym podłożem dla wzrostu czosnaczka zwyczajnego jest gleba gliniasto-piaszczysta oraz żwirowa, która posiada dużą zawartość składników pokarmowych oraz próchnicy.
Obszar występowania czosnaczka obejmuje całą Europę, jak i północną część kontynentu Afrykańskiego (np. Tunezję, Maroko) oraz środkową i południowo-zachodnią Azję. Alliaria petiolata możemy spotkać również w Argentynie, Stanach Zjednoczonych, oraz Kanadzie. W Polsce czosnaczek występuje zazwyczaj na niżu oraz w niższych partiach Karpat.
Czosnaczek zwyczajny – właściwości lecznicze
Alliaria petiolata uznawana jest za roślinę leczniczą. Zawiera ona duże ilości olejków lotnych, które charakteryzują się wysoką zawartością związków siarki i amoniaku. Oprócz tego, czosnaczek zwyczajny bogaty jest również w wiele substancji czynnych, między innymi w fitoncydy (odpowiedzialne za hamowanie rozwoju mikroorganizmów), garbniki (posiadające właściwości antyseptyczne), glikozydy gorczyczne (wpływające na polepszenie procesów trawiennych) oraz glikozydy nasercowe.
Czosnaczek jest również bogatym źródłem wapnia, fosforu oraz żelaza, a w jego młodych liściach zawarta jest duża dawka witaminy C. Niniejsza roślina wykazuje głównie działanie rozkurczowe, bakteriobójcze (dezynfekujące), odtruwające, antyseptyczne oraz przeciwpasożytnicze. Czosnaczek odpowiedzialny jest za przyspieszony proces gojenia się ran oraz wzmocnienie organizmu, dlatego też niniejsza roślina często stosowana jest u pacjentów zmagających się z problemami grzybiczych zapaleń skóry. Alliaria petiolata ze względu na swoje właściwości lecznicze użytkowana jest również w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych oraz przewlekłych i reumatoidalnych zapaleń stawów.
Czosnaczek zwyczajny – zastosowanie
Czosnaczek ze względu na swoje właściwości znajduje szerokie zastosowanie. Oczywiście przez wzgląd na wspomniane wyżej właściwości lecznicze, wykorzystywany jest w różnego typu preparatach medycznych. Odwary z ziela stosowane są u osób zmagających się z problemami jelitowymi i podawane są w przypadku uciążliwych biegunek u osób o nieprawidłowej przemianie materii oraz robaczycy jelitowej.
Napar z czosnaczka aplikowany za pomocą tamponu (doodbytniczo) pomaga cierpiącym w walce z żylakami, natomiast umieszczony w nosie tamuje krwawienie. Jednak zastosowania Alliaria petiolata nie ograniczają się tylko do medycyny. Okazuje się, że roślina ta często wykorzystywana jest również w dziedzinie kulinarnej, a specjalistami w jej wykorzystaniu są Francuzi.
Jak wspomniano wcześniej, liście czosnaczka posiadają intensywną czosnkową nutę, dlatego często wykorzystywane są one do sałatek. Ze względu na charakterystyczny smak, liście dodawane są również do potraw mięsnych, klusek, placków ziemniaczanych i nierzadko stosowane są również jako zamiennik czosnku.
Czosnaczek zwyczajny – sposoby użycia
Czosnaczek w kontekście leczniczym może być używany w formie naparu z ziela w następujący sposób:
- Kąpiele – do przygotowanej kąpieli dodaje się odwar z ziela czosnaczka zwyczajnego, taka forma ze względu na właściwości antyseptyczne i gojąco-kojące znajduje swoje zastosowanie w przypadku leczenia różnego rodzaju zmian skórnych.
- Odwar z ziela – podawany w formie doustnej, stosowany jest najczęściej w przebiegu zaburzeń przemiany materii, robaczycy jelitowej, a czasem przy uporczywych biegunkach.
- Okłady (przymoczki) nasączone naparem z ziela czosnaczka zwyczajnego – przyłożone bezpośrednio do zmiany, stosowane są przez pacjentów zmagających się w grzybiczymi zapaleniami skóry, trudno gojącymi się ranami oraz owrzodzeniami.
- Tampony – jak wspomniano wcześniej, nasączone wywarem z ziela pomocne są w przypadku leczenia żylaków odbytu, oraz hamują krwotoki z nosa.
Napar z ziela przyrządzamy w połączeniu z wodą w stosunku 1:2.
Czosnaczek zwyczajny w kulinariach możemy zastosować w następujących formach:
- Twarożek – drobno posiekane liście (najlepiej młode) dodajemy do masy twarogowej, dodajemy odrobinę kefiru i mieszamy.
- Sałatka – młode liście czosnaczka obmywamy i łączymy z naszymi ulubionymi składnikami. Taką sałatkę należy zjeść najlepiej bezpośrednio po jej przygotowaniu, ponieważ liście z czasem mogą nabrać gorzkiego posmaku.
- Placki i kluski – drobno posiekane liście dodajemy do masy potrzebnej nam do przygotowania placków/klusek, następnie smażymy je w klasycznej formie. Dzięki czosnaczkowi, znane nam dotąd potrawy nabiorą nowego wyrazistego smaku.
- Przyprawa – podobnie jak w poprzednich przypadkach, posiekane liście możemy dodać zamiast czosnku jako przyprawę do sosów, zup i mięs.
