Turówka wonna (Hierochloe odorata) to doskonale znana w Polsce niezwykle aromatyczna trawa wykorzystywana przede wszystkim w przemyśle alkoholowym i perfumeryjnym. Potocznie znana jest również jako tomkownica, trawa wonna, trawa żubrowa lub po prostu żubrówka. Chociaż często spotykana w Polsce, z żubrami ma niewiele wspólnego. Ze względu na wysoką zawartość kumaryny, która nadaje jej przyjemny waniliowy aromat, turówka wonna jest rośliną bardziej użytkową niż ozdobną, dlatego też głównym jej zadaniem jest aromatyzowanie wódek i nalewek. Ale na tym jej przydatność się jednak nie kończy.
Turówka wonna – właściwości
Poza drobnymi uciążliwościami, trawa żubrowa jest mimo wszystko łatwa w uprawie i rozmnażaniu. Praktyka rozmnażania turówki polega wyłącznie na podziale kłączy lub kęp roślin. Co więcej nasiona mają właściwie zerową zdolność kiełkowania, a więc wysiew jest w zasadzie nieopłacalny.
Turówka wonna występuje dziko nie tylko na terenie Polski (głównie na niżu), ale w znacznej części Europy, spotykana jest również na Syberii, w umiarkowanej strefie Azji i Ameryce Północnej. Rośnie w znacznym rozproszeniu, a jej skupiska porastają tereny wzdłuż niektórych fragmentów dolin, dużych rzek, a nawet w pasie wyżyn na torfowiskach. Żubrówka nie ma też specjalnych wymagań co do gleby, nie ma więc potrzeby jej częstego nawożenia, raz do roku w zupełności wystarczy.
Ponadto roślina doskonale odnajduje się w naszym klimacie. Do wzrostu preferuje miejsca nasłonecznione, ewentualnie półcieniste, wilgotne o piasczystych glebach. Istotny jest również sposób jej uprawy, a do najczęściej zalecanych jest hodowla w doniczce wkopanej w ziemię. Jest to o tyle ważne, że jeśli wzrost turówki nie zostanie w żaden sposób ograniczony, przerośnie ogród i w konsekwencji stanie się uciążliwym chwastem.
Poza tym ważny jest fakt, że aktualnie turówka wonna jest rośliną zagrożoną wyginięciem i podlega ochronie. Wynika to przede wszystkim z masowych zbiorów do celów przemysłowych i leczniczych, a także z osuszania wilgotnych łąk, przez co skupiska turówki systematycznie się zmniejszają. Z tego też względu lepiej zaopatrzyć się w nią w sklepie ogrodniczym lub aukcji internetowej, nie niszcząc jej naturalnego środowiska.
Turówka wonna – charakterystyka ogólna w punktach:
- Wysokość – trawa tworzy drobne kępy z licznymi pędami, wzniesionymi prosto, które sięgają od 40-60m wysokości.
- Liście – źdźbła gładkie z 2 lub 3 międzywęźlami i z liśćmi skupionymi u podstawy; blaszki liściowe są płaskie, zwinięte w pączku, słabo bruzdkowane, na brzegach zaś lekko szorstkie. Z kolei na pędach wegetatywnych liście są długie i szerokie, szpiczaste z rozproszonymi włoskami.
- Kwiatostan – tworzy go owalna wiecha właściwa, z nagimi falisto-postrzępionymi zgrubiałymi gałązkami.
- Owoce – drobne, jajowate ziarniaki z nagą osadką i pozostałością znamion słupka na samym szczycie.
- Okres kwitnięcia – kwitnie jako jedna z pierwszych traw od kwietnia do czerwca, a następnie bardzo szybko zamiera.
- Zbiory – pojedyncze źdźbła zbiera się w momencie gdy są już stosunkowo długie i osiągają ponad 25 cm długości. Zrywać należy je w razie potrzeby, albo tuż przed zasychaniem (część nadziemna zasycha po przekwitnięciu kwiatów), a następnie przechowywać w szczelnym słoiku.
Turówka wonna – zastosowanie
Z uwagi na to, że turówka, w przeciwieństwie do innych z rodziny trawiastych, jest niechętnie zjadana przez zwierzęta, nie znalazła więc zastosowania jako trawa pastewna. Dawniej w medycynie ludowej turówka wykorzystywana była zewnętrznie w postaci naparów z ziela, a wewnętrznie, jako roślina lecznicza przy dolegliwościach układu pokarmowego i problemów z trawieniem. Aktualnie do celów leczniczych, choć rzadziej, zbierana jest przede wszystkim przed okresem kwitnięcia.
Większe zastosowanie znajduje w przemyśle perfumeryjnym i alkoholowym. Z uwagi na wysoką zawartość kumaryny, intensywnie pachnącej waniliowo-kokosowym aromatem, zwłaszcza po zasuszeniu rośliny, a także obecności kwasu kumarynowego, ferulowego i melilotowego stosuje się ja do produkcji perfum, wyrobu kremów i aromatyzowania wszelkiego rodzaju alkoholi (wódek i likierów).
Oprócz tego warto wspomnieć, że pędy kwiatowe turówki wykorzystywane są w bukieciarstwie, a nawet można spotkać się z turówką w kuchni, kiedy to wykorzystywana jest jako ziele przyprawowe.
Ciekawostką jest również, że przez rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej używana była jako kadzidło do oczyszczania podczas ceremonii religijnych.
Turówka wonna – hodowla, uprawa
W przydomowych ogródkach turówkę uprawia się mimo wszystko dość sporadycznie. Co więcej nie cieszy się ona dużą popularnością, mimo iż jej nasiona powszechnie dostępne są w sklepach ogrodniczych. Warto jednak zaopatrzyć się w kilka kępów tej trawy i posadzić je w ogrodzie tomkownica nie sprawia problemów uprawowych, nie ma zbyt wysokich wymagać co do gleby i nie preferuje środowiska nasłonecznione, a przy tym ładnie się prezentuje.
Należy jednak pamiętać o jej ekspansywnym charakterze i choć świetnie sprawdzi się jako roślina okrywowa, na rabatach wymaga systematycznego przesadzania.
