Warzucha lekarska (Cochlearia officinalis) to roślina dwuletnia lub zimozielona bylina pochodząca z rodziny krzyżowych. Występuje w Ameryce Północnej i w Europie na obszarach o klimacie umiarkowanym i zimnym. W Polsce pojawia się przemijająco jako efemerofit (czyli gatunek, który został przypadkowo zawleczony i zwykle przejściowo występuje w roślinności danego kraju) i można ją spotkać głównie w województwie zachodniopomorskim. Rośnie tam na wybrzeżach morskich i skaliskach.
Podobnym gatunkiem do warzuchy lekarskiej jest warzucha pirenejska (łac. Cochlearia pyrenaica), która występuje na podmokłych terenach w środkowej Europie.
Warzucha lekarska – wygląd
Roślina osiąga długość od 10 do 50 centymetrów. Liście są długoogonkowe, mięsiste, zebrane w rozetę, o kształcie okrągławosercowatym. Wyrastają z kanciasto – bruzdowanej łodygi. Kwiaty w kolorze białym, na szypułkach, bardzo drobne, wytwarzają zapach. Są zebrane w grona. Jeden kwiat ma cztery płatki, osiągające długość do około 7 mm. Nerwy boczne tych płatków nie łączą się z sobą, co najwyżej tworzą jedno poletko zbudowane przez boczne odgałęzienia nerwu głównego. Płatki korony są odwrotnie jajowate.
Warzucha lekarska – właściwości lecznicze i zastosowanie
Warzucha lekarska jest bardzo wartościową rośliną. Zawiera witaminy i sole mineralne. Ważnym składnikiem są również gorycze, które mają silnie gorzki smak i odruchowo zwiększają wydzielanie śliny, kwasu solnego, soku jelitowego i trzustkowego. Działają wzmacniająco przy osłabieniu organizmu. Poprawiają trawienie, zwiększają apetyt, podwyższają kwasowość soku żołądkowego, przyspieszają wchłanianie strawionego, upłynnionego pokarmu z jelit do krwi i limfy.
Napar z warzuchy lekarskiej charakteryzuje się również działaniem oczyszczającym, dezynfekującym i żółciopędnym. Ma właściwości moczopędne, w związku z czym jego stosowanie jest polecane przy kamieniach nerkowych oraz obrzękach, czyli nadmiernym gromadzeniu się wody w organizmie. Specjaliści są zdania, że sok wyciśnięty z rośliny oraz jej liście są pomocne w rozjaśnianiu przebarwień skórnych.
Świeżo wyciśnięty nakłada się bezpośrednio na zmienione chorobowo miejsca. Warzucha lekarska stosowana jest także do leczenia stanów zapalnych oczu i w związku z tym znajduje się w składzie leków homeopatycznych. Ze względu na to, że roślina zawiera garbniki może być stosowana do hamowania krwawień np. z ran lub nosa. Posiada bowiem właściwości ściągające.
Warzucha lekarska
W dawnych czasach stosowana była powszechnie przez marynarzy, których praca nie pozwalała na stały dostęp do świeżych owoców i warzyw. Chodziło tutaj w szczególności o takie, które zawierają dużą ilość witaminy C, czyli np. cytryny, jabłka, pomidory, papryka. Taka sytuacja powodowała przedłużający się niedobór kwasu askorbinowego, przez co u marynarzy powszechnie pojawiała się choroba zwana szkorbutem.
Charakteryzowała się ona m.in. znacznym osłabieniem odporności organizmu, krwawieniem z dziąseł, wypadaniem zębów. Pojawiała się również kruchość naczyń krwionośnych, co powodowało ich pękanie. Nieleczona prowadziła nawet do śmierci. Dzięki posiadaniu na statku warzuchy lekarskiej stanowiącej bogate źródło tej niezbędnej dla zdrowia witaminy, marynarze byli bezpieczni i nie musieli obawiać się choroby.
Oprócz zastosowania rośliny w leczeniu szkorbutu, stosowano ją również przy problemach z wątrobą, w stanach zapalnych dróg żółciowych oraz w terapii blednicy (choroba związana z niedokrwistością). Sok z warzuchy lekarskiej może być używany jako płukanka w przypadku występowania owrzodzeń w jamie ustnej. Posiada bowiem właściwości antyseptyczne, to znaczy że niszczy drobnoustroje i zapobiega zakażeniom. W związku ze swoim działaniem detoksykującym roślina stosowana jest w kuracji oczyszczającej organizm, które może być spowodowane m.in. zanieczyszczeniem środowiska naturalnego.
Warzucha lekarska w kuchni jest stosowana jest jako zdrowy dodatek do sałatek. Po posiekaniu można położyć ją również np. na chleb z masłem. Jej smak porównywany jest do popularnej rzeżuchy, jak też liści chrzanu czy rukwi wodnej. Z powodzeniem jest dodawana do potraw z ryb, omletów, twarogu i mięs. Sprawdzi się także jako przyprawa do dań.
Warzucha lekarska – uprawa
Bez problemu nadaje się do wysiewu w przydomowym ogródku. Nie jest zbyt wymagająca jeśli chodzi o warunki do rozwoju. Rośnie na prawie każdej glebie, z wyłączeniem tej zbyt wilgotnej. Nasiona wysiewamy do gruntu w sierpniu, ewentualnie we wrześniu w rozstawie rzędów co około 20 centymetrów. Zaczynają wschodzić po 14 dniach. Jeszcze jesienią tworzy się mała rozetka liści, a intensywny wzrost zaczyna się następnej wiosny.
Na początku okresu kwitnienia ścinamy ziele i suszymy w zacienionym miejscu. Roślina potrafi się rozmnażać również przez podział rozrośniętych kęp. Czasami uprawiana jest tylko w celach ozdobnych. Dobrze prezentuje się rosnąc na skalniakach ogrodowych lub w szczelinach murków i skał. Kwitnie od czerwca do września. Należy ją obficie podlewać w okresie upałów. Nie jest szczególnie atrakcyjna dla szkodników, rzadko dotykają ją choroby.
Można stwierdzić, że warzucha lekarska jest rośliną niezbyt absorbującą w uprawie, a wartościową z powodów przedstawionych powyżej, dlatego warto mieć ją w swoim ogródku.
