Dziewanna kutnerowata (Verbascum phlomoides) to niedoceniana roślina w Polsce, bardzo często jest mylona z dziewanną wielkokwiatową, gdyż należą do tej samej rodziny, jednak należy pamiętać, że nie są one jednakowe. Jej ojczyzną jest głównie Europa Południowa oraz Europa Wschodnia. Występuje też na terenie Azji, głównie na obszarze Turcji i Kazachstanu. W naszym kraju występuje tak jak dziewanna wielokwiatowa na dużych obszarach, zdecydowanie na glebach suchych. Nie toleruje terenów podmokłych, stąd najczęściej możemy ją spotkać w okolicach nasypów kolejowych,na wzgórzach, przy łąkach oraz suchych otwartych przestrzeniach.
Dziewanna kutnerowata to wysoka roślina dorastająca do półtora metra, o charakterystycznym kwiatostanie. W całości jest pokryta żółtawym kutnerem i jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku wyrastają tylko liście, które mają karbowane brzegi, a dopiero w następnym roku pojawia się kwiatostan. Wyrasta on ze środka rośliny na niemal bezlistnej łodydze, zakończonej licznymi, żółtymi kwitami. Intensywnie żółte kwiaty mają pięć płatków i tworzą grona. Kwiaty najczęściej mają średnicę od 20 do 30 mm i pojawiają się mniej więcej od połowy łodygi.
Dziewanna kutnerowata – wykorzystanie w zielarstwie
Podobnie jak dziewanna wielkokwiatowa oraz drobnolistna dziewanna kutnerowata ma szerokie zastosowanie w lecznictwie. W przypadku dziewanny kutnerowatej surowcem zielarskim jest nie tylko sam kwiatostan, ale również liście oraz korzenie. Poprzez suszenie otrzymujemy wysokiej jakości surowiec zielarski, który ma szerokie zastosowanie. Należy pamiętać, że suszenie kwiatów powinno odbywać się szybko, gdyż są delikatne i trudno znaleźć odpowiednią temperaturę suszenia.
W drugim roku wegetacji zbiera się przede wszystkim kwiaty dobrze rozwinięte, ale również wykorzystywane są liście oraz korzenie. Obecnie w przemyśle kosmetycznym dziewanna wykorzystywana jest przy produkcji kosmetyków rozjaśniających włosy.
Dziewanna kutnerowata – zastosowanie
Jest to roślina, która ma szerokie zastosowanie w zielarstwie, a kilkadziesiąt lat temu była bardzo popularna i chętnie po nią sięgano. Obecnie nieco zapomniana wykorzystywana jest najczęściej w formie naparu, który ma działanie moczopędne i wykrztuśne. Stwierdzono również, że ten gatunek dobrze sobie radzi w walce z wirusem grupy typu A2 i B. Dzięki obecności saponin roślina ta doskonale poprawia usuwanie zalegającej wydzieliny i pozwala skutecznie pozbyć się kaszlu. Dlatego doskonale się sprawdzi jako środek wspomagający w trakcie przeziębienia, kataru, uporczywego kaszlu oraz suchości w gardle.
Warto również po nią sięgnąć w czasie grupy, gdyż udowodniono jej działanie przeciwwirusowe. Napary z dziewanny kutnerowatej mają również działanie przeciwzapalne, głównie w obrębie jamy ustnej oraz żołądka i jelit. Zaobserwowano również w niewielkim stopniu działanie napotne. Kwiaty można również stosować w formie okładów, które wygładzają skórę i pozwalają pozbyć się stanów zapalnych. W lecznictwie ludowym ususzony korzeń po starciu na proszek stosowano jako środek na hemoroidy, obecnie coraz rzadziej wykorzystywany w ten właśnie sposób. Niekiedy wykorzystywano dziewannę również jako preparat na biegunki i problemy z jelitami.
Napar z dziewanny przygotowujemy zalewając 1 łyżkę suszonych kwiatów szklanką letniej wody, po czym ogrzewamy uważając, aby nie doprowadzić do wrzenia. Odstawiamy na 15 minut pod przykryciem, a następnie pijemy dwa do trzech razy dziennie, najlepiej po posiłku. W stanach zapalnych jamy ustnej oraz przy anginie stosuje się płukanie gardła kilka razy dziennie.
W formie okładów dziewanna kutnerowata stosowana jest na niewielkie rany, stany zapalne, a nawet owrzodzenia. Okłady również można stosować na opryszczki, trądzik czy pojedyncze krosty. Wodne wyciągi doskonale nadają się do okładów na stłuczone i bolące miejsca. Można również stosować kąpiele z odwarów ziela, które doskonale się sprawdzi przy problemach skórnych, głównie stanach zapalnych, ale również przy oparzeniach czy odmrożeniach.
Dziewanna kutnerowata – zbiory i przygotowanie
Zbiory dziewanny kutnerowatej rozpoczynają się od końca lipca do września, gdyż wtedy pojawiają się dorodne kwiatostany. Do zastosowania w lecznictwie wybiera się dojrzałe rośliny, które mają duże, rozwinięte kwiatostany. Należy pamiętać, że kwiaty powinny być suche, więc trzeba odczekać, aż obeschną z porannej rosy, gdyż w przeciwnym razie żółte pączki zamienią się w brązowe brzydkie kwiaty, których suszenie dodatkowo będzie utrudnione.
Ponadto kwiaty nie mogą być zgniecione, ani też ciasno upchnięte w trakcie przewożenia, gdyż z całą pewnością zrobią się brunatne. Suszenie płatków nie może odbywać się w zbyt wysokiej temperaturze, a po zakończeniu tego etapu gotowy surowiec zamykamy w szczelnych słoikach. Podczas zbiorów można również wybierać zdrowe liście, które w połączeniu z kwiatami dają mocniejszy efekt niż zastosowanie tylko samych płatków. Susz można zmielić i schować w ciemnych pojemnikach. Tak przygotowany produkt przechowujemy w suchym i zacienionym miejscu.
