Alergia na salicylany stanowi jedną z najczęściej występujących reakcji alergicznych wywoływanych przez leki. Osoby, które są uczulone na estry kwasu salicylowego, nie tylko powinny zachowywać szczególną ostrożność przy przyjmowaniu leków (zwłaszcza tych popularnych na przeziębienie), lecz również przy przyjmowaniu niektórych produktów spożywczych.
Salicylany znalazły zastosowanie w wielu produktach tak leczniczych, jak i pielęgnacyjnych oraz spożywczych. Kwas salicylowy ma właściwości o charakterze:
- przeciwzapalnym;
- przeciwgrzybicznym;
- bakteriostatycznym;
- przeciwzaskórnikowym.
Z uwagi na to niezwykle często występuje w produktach przeznaczonych do zwalczania chorób skóry, trądzika oraz preparatach przeznaczonych do skóry tłustej.
Alergia na salicylany – przyczyny wystąpienia
Alergię na salicylany należy łączyć z samym działaniem aspiryny, która ma za zadanie blokować syntezę prostaglandyn. Wpływa ona jednocześnie na izoformy enzymu o nazwie cyklooksygenaza. U osób, u których występuje alergia dochodzi do większego blokowania izoformy prostaglandyny fizjologicznej, a nie izoformy patologicznej. Izoforma patologiczna ma charakter prozapalny. Dodatkowo przy reakcji alergicznej zwiększona zostaje produkcja substancji, które dodatkowo mają działanie prozapalne.
Astma aspirynowa dotyka nawet 0,6% populacji, a wśród osób chorych na astmę wartość ta wacha się od 5 do 10%. Na alergię tą bardziej narażone są kobiety niż mężczyźni.
Alergia na salicylany – objawy alergii
Alergia na salicylany, tak jak i pozostałe alergie może dawać objawy, które z pozoru wydają się niegroźne, jak wysypka skórna, czy też takie, które zagrażają zdrowiu i życiu, jak atak astmy, czy wstrząs anafilaktyczny. Z uwagi na ryzyko zagrożenia zdrowia oraz życia należy być wyczulonym na pojawienie się objawów charakterystycznych dla alergii na salicylany. Wśród nich należy wymienić:
- zmiany występujące na skórze (pokrzywka, pęcherzyki itd.);
- alergiczny nieżyt nosa;
- obrzęk naczynioruchowy;
- reakcje anafilaktyczne.
Należy zaznaczyć, że działania niepożądane, które występują po zażyciu aspiryny, nie mają charakteru zależnego od mechanizmów immunologicznych. Określa się je jako idiosynkrazja aspirynowa i może wiązać się z brakiem enzymu.
Warto zaznaczyć, że nawet w 80% przypadków nietolerancji aspiryny może dojść do pojawienia się polipów nosa.
Z uwagi na to, że objawy uzależnione są od środka, który wywołał reakcję alergiczną, przy uczuleniu na salicylany najczęściej dotykają one:
- górne drogi oddechowe;
- skórę;
- przewód pokarmowy.
Prócz wymienionych powyżej reakcji alergicznych należy wymienić również:
- obrzęk warg, języka i krtani;
- ucisk w klatce piersiowej, kaszel, duszności;
- łzawienie, kichanie, katar;
- bóle w okolicach czoła i uszu;
- bardzo silne bóle brzucha, które mogą być połączone z biegunką, nudnościami i wymiotami.
Diagnostyka alergii na salicylany
Zazwyczaj do zdiagnozowania tejże alergii dochodzi przy okazji wywiadu medycznego. Niezwykle rzadko dochodzi do sytuacji, w której lekarz zaleci badania dodatkowe, takie jak próby prowokacyjne:
- donosowe;
- doustne;
- wziewne.
Jeśli jednak lekarz zadecyduje się na próbę prowokacyjną, to zostanie ona przeprowadzona w wyspecjalizowanym ośrodku alergologicznym. Polegać będzie ona na podawaniu leków w zwiększających się dawkach.
Należy zaznaczyć, że do manifestacji pierwszych objawów niezwykle często dochodzi po 30. roku życia. Często są poprzedzone przez naczynioruchowy nieżyt nosa oraz infekcją wirusową.
Leczenie alergii na salicylany
Jeśli chodzi o leczenie alergii na salicylany, to z uwagi na nieskuteczność odczulania lekarze zalecają unikanie:
- leków produkowanych na bazie kwasu salicylowego;
- leków niesteroidowych;
- kosmetyków, w skład których wchodzi kwas salicylowy;
- żywności bogatej w naturalny kwas salicylowy;
- żywności konserwowanej oraz barwionej (przy użyciu salicylanów) itd.
Skuteczność unikania powyżej wymienionych substancji potwierdza fakt, że przewlekłe pokrzywki, które wynikają z idiosynkrazji aspirynowej znikają przy stosowaniu diety, w której brak jest substancji konserwujących i pokarmów bogatych z naturalny kwas salicylowy. Wśród naturalnych źródeł kwasu salicylowego należy wymienić:
- warzywa (m.in. ogórek, cykoria, szpinak, pomidor, brokuł);
- owoce (m.in. pomarańcze, porzeczki, śliwki, truskawki, winogrona, jabłka, morele);
- zioła (m.in. oregano, szałwia, majeranek, estragon; bazylia, mięta, tymianek, rozmaryn);
- przyprawy (m.in. curry, kurkuma, papryka, anyż);
- inne produkty spożywcze (napoje alkoholowe, coca-cola, soki owocowe, cukierki miętowe).
Należy pamiętać, że alergia na salicylany może zwiększać możliwość pojawienia się nadwrażliwości na inne leki. Jak jednak pokazują badania środki takie jak Paracetamol, czy Tramal są zazwyczaj dobrze tolerowane przez osoby z nadwrażliwością na kwas salicylowy. W celu zmniejszenia ryzyka pojawienia się reakcji alergicznych zaleca się, aby przed użyciem leków przeprowadzić próbę prowokacyjną. Próba ta powinna zostać przeprowadzona przy odpowiednio przeszkolonym personelu oraz w placówce, która zapewni pomoc w razie pojawienia się niepożądanych działań lekarstwa.
Na koniec warto zaznaczyć, że jeśli dojdzie do sytuacji, w której podanie aspiryny może okazać się niezbędne, istnieje możliwość wytworzenia tolerancji na lek. Proces ten przebiega w szpitalu i polega na podawaniu stopniowo zwiększającej się dawki salicylanów. Sama tolerancja cofa się po około 5 dniach od zaprzestania podawania leku.
