Czeremcha zwyczajna (Padus avium) jest gatunkiem drzewa (może przyjmować postać dużego krzewu) z rodziny różowatych. Inne nazwy, z którymi możemy się spotkać to: czeremcha pospolita, śliwa kocierpka czy trzemcha. Drzewo to występuje powszechnie w całej Europie oraz w Azji mniejszej i zachodniej Syberii.
W Polsce jest rośliną pospolitą, rosnącą niemal w całej Polsce. Najczęściej spotykana jest na wsiach oraz przedmieściach. Rośnie głównie w wilgotnych lasach łęgowych i olsach oraz lubi rosnąć nad brzegami rzek czy jezior. Drzewo to bardzo dobrze znosi słabe warunki glebowe oraz nie przeszkadza jej w kwitnieniu i rozroście cień z okolicznych drzew. Jest pierwszym kwitnącym drzewem, które kwitnie w przełomie kwietnia oraz maja.
Czeremcha zwyczajna osiąga do 15 metrów wysokości, a czeremcha w postaci krzewu od pół metra do 4 metrów wysokości. Korona drzewa jest jajowata. Drzewo to charakteryzuje się łatwym wytwarzaniem pędów, które tworzą krzewiastą formę. Liście czeremchy zwyczajnej są barwy jasnozielonej oraz posiadają eliptyczny kształt. Są wydłużone oraz gładkie, nieco połyskujące.
Wszystkie liście są skrętoległe oraz pojedyncze zakończone ogonkiem, mającym długość około dwóch centymetrów. Blaszka liściowa ma dość ostro zakończone brzegi. U podstawy tejże blaszki występuje jedno lub dwa, łatwo opadające gruczołki midonikowe, przyjmujące zielonkawą barwę. Liście w wyniku roztarcia wydzielają silny zapach. Sam pień czeremchy zwyczajnej może rozrastać się na wiele pni. Kora ma kolor ciemnobrązowy, która po roztarciu przyjmuje nieprzyjemny zapach, trochę zbliżony do zapachu migdałów.
Kwiaty mają charakterystyczny silny zapach oraz białą barwę. Na brzegach korona kwiatowa jest lekko ząbkowana. Kwiaty są zebrane w zwisający kwiatostan tworząc grono i osiągając 10-15 centymetrów. Owoce czeremchy zwyczajnej przyjmują postać małych czarnych kuleczek. Kulki te są błyszczące oraz posiadają słodkogorzki smak. Średnica jednej kuleczki to zwykle około 7-8 milimetrów. Po rozgnieceniu, owoc jest lepki.
Co ciekawe, w ekosystemie leśnym, krzew przyczynia się do wzmocnienia zdrowotności oraz odporności lasu (pełni rolę biocenotyczną). W okresie kwitnienia może pełnić rolę dekoracyjną, jednak pełni również rolę leczniczą.
Czeremcha zwyczajna – właściwości lecznicze
Głównym surowcem leczniczym czeremchy zwyczajnej są liście, owoce oraz kora. Młode liście dawniej były szeroko stosowane w ziołolecznictwie, ponieważ zawierają glikozydowe związki lotne. Zawarte w drzewie glikozydy maja właściwości odkażające, bakteriobójcze oraz co ciekawe – są toksyczne dla niektórych owadów. Kora pozyskiwana z młodych gałęzi używana była jako środek ściągający, moczopędny a także przeciwreumatyczny.
Ponadto czeremcha zwyczajna posiada takie właściwości jak: pektyny, witamina C, rutyny, flawonoidy, kwasy fenolowe i jabłkowe oraz sole mineralne, głównie wapń i fosfor. Ponadto zawierają, jak większość roślin garbniki.
Czeremcha zwyczajna – zastosowanie
Czeremcha zwyczajna ma ciekawe zastosowania lecznicze. Przetwory z owoców tego drzewa mają działania moczopędne oraz działają przeciwbiegunkowo. Ponadto mają właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne oraz posiadają działania przeciw stresowe. Owoc także wykazuje właściwości przeciwkaszlowe, zatem może być używany przy zwalczaniu infekcji. Kora czeremchy zwyczajnej stosowana jest jako środek przeciwreumatyczny, ściągający oraz podobnie jak przetwory z owoców – moczopędny. Ponadto mocny wywar z kory czeremchy zwyczajnej znacząco wspomaga leczenie stanów grzybiczych stóp.
Czeremcha zwyczajna – sposób użycia
Należy zwiększyć swoją ostrożność, jeśli chcemy spożyć owoc czeremchy zwyczajnej bezpośrednio z drzewa. Poza miąższem owoców, owoce te są trujące (zawierają amigdalinę). Czasami spożycie świeżo zebranych, lekko gorzkawych owoców może skutkować lekkim zatruciem pokarmowym, mimo iż owoce są jadalne. Z tego względu, owoce czeremchy stosowane są głównie w produkcji przetworów, na przykład soków, nalewek czy dżemów.
Aby odpowiednio przygotować owoce do przetworów, należy zawsze pozbyć się z nich pestek. Pestki owocu czeremchy zwyczajnej zawierają kwas pruski, w skutek czego podczas trawienia może uwalniać się niebezpieczny dla naszego organizmu cyjanowodór. Po odpowiednim przygotowaniu owoców, można przystąpić do przygotowania na przykład przecier. Jest on jednak mało popularna formą, ze względu na specyficzny smak, który nie każdemu może odpowiadać. Można jednak z powodzeniem łączyć go z innymi owocami, aby uwydatnić smak. Aby przygotować przecier, najpierw owoce myjemy oraz zalewamy małą ilością wody (owoce oczywiście nie mogą zawierać niebezpiecznych nasion). Preparat taki gotujemy i przecieramy. Następnie dodajemy do przecieru substancję słodzącą, na przykład cukier i zagęszczamy całą substancję. Tak przygotowany przecier należy pasteryzować przez około 20 minut.
Owoce czeremchy zwyczajnej można także wysuszyć i stosować do przygotowania naparów oraz herbatek. Aby przygotować napar należy wysuszone wcześniej owoce zalać wrzącą wodą na kilkanaście minut. Parzyć pod przykryciem a następnie przecedzić.
