Szanta zwyczajna (Marubbium vulgare) – najczęściej można spotkać w niższych partiach górskich, na rumowiskach, niekiedy jest też uprawiana. W Polsce rzadko spotykana, umieszczona w Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w kategorii E, która charakteryzuje gatunki wymierające, krytycznie zagrożone.
Bylina ta należy do rodziny Wargowych (Labiatae) i jest powszechna począwszy od Wysp Kanaryjskich, a skończywszy na Azji, z której pochodzi. Ma wiele nazw ludowych. W rejonie lubelskim zwie się krzeciną, w podlaskim – krzeszyną, natomiast gojnik to synonim szanty w województwie podlaskim.
Szanta zwyczajna – morfologia
Szanta zwyczajna to roślina wytwarzająca pęd nadziemny o długości 50cm. Liście dolnych partii są sercowato okrągławe, natomiast górne jajowate i pomarszczone. Zarówno łodygi, jak i dolne powierzchnie liści są szaro owłosione. Roślina jest zasobna w białe kwiaty dwuwargowe, grzbieciste, które są zebrane w nibyokółki w kątach liści. Cała roślina jest bardzo aromatyczna.
Szanta zwyczajna – data zbioru
Zbiór w celach leczniczych trwa od czerwca do września. Wykorzystuje się niezdrewniałe górne części rośliny w czasie kwitnienia. Suszy się je w naturalnych suszarniach, dbając by miejsce to było cieniste i przewiewne. Można też zastosować suszarnie ogrzewane do 35ºC. Surowcem jest ziele szanty zwyczajnej – Herba Marubbi.
Szanta zwyczajna – związki aktywne
Ziele jest bogate w mieszaninę związków dwuterpenowych (marubinę, premarubinę i wulgarol). Obecne są także garbniki, które stanowią do 7% składu, a także fitosterole, trójterpeny, betonicynę, cholinę, kwasy organiczne, cukry, śluzy czy kwasy organiczne.
Szanta zwyczajna – działanie
Przede wszystkim uchodzi za produkt pobudzający czynność wydzielniczą wątroby, jak i przeciwdziałający gromadzeniu się żółci w pęcherzyku żółciowym. Działa też przeciwskurczowo i wykrztuśnie. Ma wpływ na regulację niemiarowej akcji serca (kołatanie serca). Gorzki smak marubiny wzmaga wydzielanie soku żołądkowego, co usprawnia procesy trawienia. U kobiet pobudza krwawienie miesiączkowe. Działa także moczopędnie. Należy zwracać szczególną uwagę na dawkowanie, gdyż nadmiar może spowodować zmniejszenie ciśnienia krwi, a także przejściowe zaburzenia pracy serca.
Szanta zwyczajna – zastosowanie
Najczęstszym zastosowaniem są schorzenia wątroby. Zioło to rozkurcza mięśnie gładkie dróg żółciowych, przez co ułatwia przepływ żółci do dwunastnicy, co zapobiega zastojom w pęcherzyku żółciowym. Sprawdza się podczas kamicy żółciowej. Działa ściągająco na błony śluzowe przewodu pokarmowego. Znajduje również przeznaczenie w kuracji przewlekłej i mało nasilonej dychawicy oskrzelowej z uwagi na właściwości wykrztuśne i przeciwskurczowe.
Obserwuje się korzystny wpływ nieżycie gardła i oskrzeli. Szantę stosuje się również u anemicznych kobiet przy bolesnej i skąpej miesiączce. Przetwory z ziela można również stosować zewnętrznie na rany i problemy skórne, ponieważ działają przeciwzapalnie i bakteriobójczo. Niekiedy szanta jest obecna w specyfikach leczących zmiany miażdżycowe u osób starszych. Ziele to wchodzi w skład granulatu ziołowego Cholegran (Herbapol).
Szanta zwyczajna – formy podania
- napar z ziela szanty – 0,5-2 łyżki ziela należy zalać 2 szklankami wody letniej, następnie łagodnie ogrzewać pod przykryciem aż do wrzenia. Odstawić na kwadrans i przecedzić. Pije się pół szklanki substancji 2-3 razy dziennie między posiłkami.
- aerozol ziołowy na astmę – należy zmieszać równe ilości ziela szanty, ziela miodunki, kwiatów rumianku i kwiatów krwawnika. Zalewamy 1 łyżkę ziół 2/3 szklanki gorącej wody i pozostawiamy na parze przez kwadrans. Odstawiamy na 5 minut i cedzimy. Preparat rozpyla się w powietrzu i wdycha przez 5-10 minut kilka razy na dzień.
- syrop – otrzymujemy z naparu, w którym wykorzystujemy 100g surowca i 3/4 1 wody. Ogrzewamy na słabym ogniu z 1,5kg cukru, aż do uzyskania odpowiedniej konsystencji. Podawać po łyżeczce.
- zioła żółciopędne – zmieszać po 50g ziela szanty i ziela pięciornika gęsiego oraz po 25g ziela krwawnika, ziela rzepiku, kwiatów rumianku i rozdrobnionych korzeni cykorii i lukrecji. Zalać 2 łyżki ziół 2 1/2 szklankami ciepłej wody i powoli ogrzewać aż do wrzenia. Ostawić na 10 minut i przecedzić. Pić 3 razy na dzień po 2/3 szklanki na godzinę przed spożywaniem pokarmu w niedostatecznym wydzielaniu żółci i niedoczynności wątroby.
- zioła w zapaleniu wątroby – zmieszać po 50g ziela szanty zwyczajnej, ziela nawłoci, liści orzecha włoskiego oraz po 25g kwiatów kocanki, rumianku i krwawnika; liści szałwii i porzeczki czarnej oraz ziela uczepu trójdzielnego. 2-3 łyżki ziół zalać 2 1/2 szklankami wrzącej wody. Odstawić na godzinę. Pić 2/3 szklanki 3 razy dziennie pomiędzy spożywanymi posiłkami przy wirusowym zapaleniu wątroby. Można także stosować w nieżycie żołądka i jelit. Zioła mają działanie odtruwające i przeciwzapalne.
- zestaw o działaniu żółciopędnym – łączenie ziela szanty z innymi składnikami takimi jak: ziele bylicy boże drzewko, korzeń mniszka lekarskiego oraz liśćmi mięty
- zestaw o działaniu wykrztuśnym – łączenie ziela szanty z innymi składnikami takimi jak: liście babki, korzeń pierwiosnka, kwiaty ślazu, czy zielem macierzanki.
