Czereśnia ptasia (Prunus avium) nazywana jest także wiśnią ptasią, wiśnią dziką i trześnią. Pod tymi nazwami kryje się drzewo dorastające do 25 – 30 metrów wysokości. Kształt korony zależy od tego, czy czereśnia rośnie w grupie (wtedy jest smukła i stożkowata), czy jako pojedynczy okaz (wtedy drzewo ma krótszy pień i rozłożysty pokrój).
Stosunkowo rzadko spotykana w Polsce, czereśnia ptasia jest jednym z najbardziej wartościowych drzew w Europie. Rośnie na bardzo żyznych glebach, w Polsce najczęściej można ją spotkać w południowej części kraju. Jej rodzime obszary występowania rozciągają się od wschodniej Europy po Azję zachodnią i Kaukaz. Można ją spotkać również w północnej Afryce.
Rozpoznać można ją po ostro zakończonych owalnych listkach z wyraźnym piłkowaniem na brzegu. W kwietniu i maju kwitnie na biało, kwiaty są obupłciowe, Zapylana jest przez owady, natomiast do jej rozmnażania przyczyniają się ptaki, które są największymi smakoszami owoców trześni. Drozdy, szpaki, sójki, nierzadko też gołębie i małe ssaki roznoszą nasiona, które mogą wykiełkować po rocznym lub dwuletnim spoczynku. Czereśnia ta może rozmnażać się również z odrośli korzeniowych.
Czereśnia ptasia – właściwości lecznicze
Trześnię ceni się nie tylko ze względu na jej walory dekoracyjne. Z racji rzadkiego występowania jej liczne zalety nie są powszechnie znane, a szkoda. Jej owoce, o barwie czerwonej, żołtej lub prawie czarnej, stanowią nie tylko ptasi przysmak. Mają dużą wartość odżywczą również dla ludzi. Podobnie jak owoce udomowionych odmian czereśni zawierają witaminy, przede wszystkim C, A i B. Mają także właściwości antytoksyczne, przez co mogą poprawiać na przykład wygląd cery. Są cennym źródłem potasu i powinny być spożywane przez osoby cierpiące na jego niedobór. Poleca się je również osobom chorującym na reumatyzm, cukrzycę lub schorzenia nerek. Zawierają łatwo przyswajalne cukry, a przy tym są niskokaloryczne.
Nie tylko owoce są bardzo cenne dla naszego zdrowia. Francuzi uznali szypułki czereśni ptasiej za skuteczny lek odchudzający, bezpieczny dla osób starszych. Liście trześni wykorzystuje się w produkcji leków homeopatycznych. Nawet korę można z powodzeniem spożytkować dla zdrowia, ponieważ odwar z niej leczy przeziębienie i przewlekły kaszel, łagodzi też bóle występujące przy skurczach porodowych. Zmielona kora może być używana do okładów na miejsca zmienione przez reumatyzm.
Czereśnia ptasia – zastosowanie w przemyśle i sztuce
Nie tylko osoby dbające o swoje zdrowie mogą skorzystać z walorów tego niezwykłego drzewa. Z racji swojego rzadkiego występowania i pięknego, brązowo czerwonego koloru drewna, wykorzystuje się ją w produkcji mebli artystycznych i wszelkiego rodzaju drewnianych przedmiotów dekoracyjnych takich jak figurki czy ramy obrazów. Służy także do wyrobu instrumentów muzycznych i boazerii. W dawnych czasach wytwarzano z trześni także części powozów, co dowodzi, że jest to drewno niezwykle wytrzymałe, nie ulegające łatwo zniszczeniu. Nie ima się go także zgnilizna, więc wytworzone z niego przedmioty mogły cieszyć oczy właścicieli przez bardzo długi czas.
Czereśnia ptasia w ogrodnictwie
Z powodu swojej wysokiej odporności, trześnia często służy ogrodnikom i szkółkarzom jako podkładka do szczepienia nowych odmian wiśni i czereśni. Cechuje ją łatwość zrastania się z niemal wszystkimi popularnymi odmianami. Co prawda drzewa zaszczepione na takich podkładkach mogą stosunkowo późno wchodzić w okres owocowania, są za to odporne na mróz i choroby wirusowe.
Czereśnia ptasia – inne zastosowania
Nie można zapominać o walorach kulinarnych owoców trześni. Poza typowo zdrowotnymi właściwościami, czereśnia ta może poszczycić się także przyjemnym, chociaż bywa, że nieco cierpkim a czasem i gorzkim smakiem. Najprawdopodobniej właśnie dlatego nazywa się ją również dziką wiśnią. Owoce nadają się na soki, galaretki, wszelkiego rodzaju przetwory alkoholowe takie jak nalewki czy wina, konfitury, dżemy, dodatki do ciast i mięs. W tym zakresie ograniczyć może nas jedynie nasza wyobraźnia lub talent kulinarny.
Ciekawostki
W dawnych czasach czereśnia była symbolem płodności kobiecej. Uważana była również za afrodyzjak. W czasie Adwentu dziewczęta na Śląsku używały gałązek trześni do ochlapania wodą swoich wybranków. Sposób ten uważano za przynoszący szczęście i wróżący zamążpójście za wybranka.
W Beskidzie Niskiem z kolei otaczano drzewa czereśni ptasiej wręcz zabobonną czcią. Łemkowie uważali je za nietykalne – celowe lub przypadkowe ścięcie trześni miało sprowadzać na drwala nieszczęścia i choroby. Nawet w czasie wyrębu lasów trześnię uważnie omijano, a kiedy już nie było wyjścia, do jej likwidowania wyznaczano osoby chore umysłowo lub niepełnosprawne, ponieważ zdaniem miejscowej ludności im wycinka nie mogła zagrozić, ponieważ byli dotknięci nieszczęściem już wcześniej.
Obecnie w Europie prowadzone są programy zalesiania terenów porolnych dla celów między innymi rekreacyjnych i zdarza się coraz częściej, że właśnie to efektowne drzewo jest wykorzystywane w tym celu.
