Nawłoć pospolita (Solidago virga aurea) jest gatunkiem rośliny wieloletniej pochodzącej z rodziny astrowatych i złożonych. Jej inne nazwy zwyczajowe to złota dziewica, złota rózga, polska mimoza, prosiana włoć czy też głowienki czerwone. Bylina ta występuję na terenie całej Europy.
Rośnie głównie w strefie umiarkowanej, a więc w krajach Azjatyckich. W Polsce można ją spotkać w szerokich skupiskach na nizinach oraz w górach. Wrasta przede wszystkim górach w zaroślach oraz na suchych wzgórzach. Niekiedy uważa się, że jest to roślina pospolita ze względu na swoje rozmieszczenie i zagęszczenie.
Nawłoć pospolita – ogólna charakterystyka
Nawłoć pospolita jest rośliną, której łodyga jest wzniesiona nawet na wysokość jednego metra. Jest ona dosyć sztywna, pojedyncza, naga i nie kiedy owłosiona. Wewnątrz łodyga jest pusta. Na zewnątrz posiada czerwone wybarwienia, przypominające ceglaste plamy. Liście byliny mogą być: odziomkowo jajowate lub eliptyczne, czasem posiadające zwężenia na samym dnie, niekiedy można zauważyć ich stępienia lub też piłkowane brzegi. Jednakże liście łodygowe są siedzące i ostre.
W górnej części bezogonkowe, lancetowate z kanciastym ogonkiem. W większości przypadków liście są rzadko owłosione. Kwiaty z natury są drobne i jasnożółte. Ułożone są w kształt koszyczka i ustawione w grona na wierzchołkach rozgałęzień łodygi (od 5 do 14 kwiatków w jednym koszyczku). Zapylane są głównie przez motyle i muchówki. W kontekście listków można podkreślić, że są szeroko obrzeżone i niejednakowe w kształcie. Owoc nawłoci jest słabo żebrowany i często rozsiewany przez wiatr.
Nawłoć pospolita – surowiec i podstawowe związki czynne
W celach leczniczych zbierane są tylko i wyłącznie, w okresie zakwitania, górne, ulistnione części, długości około 25 cm łodyg nawłoci pospolitej. Następnie, by otrzymać właściwy surowiec, suszy się je w warunkach naturalnych, a więc w cieniu i przewiewie w ogrzewanych suszarniach. Temperatura nie może przekroczyć 40°C. Surowcem jest ziele nawłoci -Herba Solidaginis. Ziele nawłoci ze względu na swój skład posiada wiele zastosowań.
Jednakże ważne są związki czynne jakie ono zawiera. Ziele nawłoci zawiera flawonoidy (rutynę, kwercetynę i kwercytrynę), około 8% garbników pirokatechinowych, kwasy wielofenolowe (kawowy i chlorogenowy), około 1% saponin (w których jako aglikon występuje kwas oleanolowy i kwas poligalowy), do 0,7% olejku eterycznego i sole mineralne. Związku z tym jej działanie jest skuteczne i dające zamierzone rezultaty.
Nawłoć pospolita – działanie i zastosowanie
Związki, jakie znajdują się w zielu nawłoci mają bardzo nakierunkowane działanie. Po pierwsze, flawonoidy i olejek eteryczny, zawarte w przetworach z ziela nawłoci, działają silnie moczopędnie. Po drugie, flawonoidy jak i rutyna z kwercetyną bardzo dobrze wchłaniają się w jelicie cienkim i uszczelniają ściany włosowatych naczyń krwionośnych.
Po trzecie, garbniki działają w przewodzie pokarmowym ściągająco, przeciwbakteryjnie, a przede wszystkim przeciwzapalnie. Po czwarte, garbniki oraz kwasy polifenolowe mają też po części własności odtruwające, jeżeli poda się je doustnie. Wiążą one w przewodzie pokarmowym toksyny i inne związki szkodliwe dla ustroju lub tworzą z nimi połączenia mniej trujące, usuwane następnie z moczem.
Należy pamiętać, że odpowiednie dawki ziela nawłoci muszą być przestrzegane i zażywanie ich na własną rękę jest niezalecane. Spożyte w dawkach nadmiernych mogą wykazać skutki uboczne. Istotne jest zapoznanie się z przeciwwskazaniami do aplikowania nawłoci. Nie wolno zażywać ziela w przypadku obrzęków spowodowanych niewydolnością serca i/lub nerek. Ponadto nie zaleca się stosowania tej rośliny (w formie jakichkolwiek przetworów) bez konsultacji lekarza u dzieci poniżej 12 roku życia.
Główne obszary zastosowania to:
- w stanach zapalnych dróg moczowych, zwłaszcza w zapaleniu kłębków nerkowych, miedniczek nerkowych, moczowodów i pęcherza moczowego,
- jako środek pomocniczy w kamicy moczowej, skazie moczanowej i nadciśnieniu,
- jako preparat uzupełniający w przypadku potrzeby usprawnienia przemiany materii,
- jako środek odtruwający i przeciwzapalny w chorobie gośćcowej, dnie i niekiedy schorzeniach skórnych,
- w przypadku nieżytu żołądka i jelit oraz niewłaściwej fermentacji w przewodzie pokarmowym,
- w sytuacji pojawienia się drobnych krwawień po nieznacznych uszkodzeniach błon śluzowych przewodu pokarmowego i osłabieniu oraz nadmiernej przepuszczalności ścian letniczek i naczyń włosowatych w jelitach,
- jako środek do użycia w sytuacji zewnętrznego płukania jamy ustnej przy stanach zapalnych zarówno gardła jak krtani,
- jako okład do użycia przy trudno gojących się ranach, owrzodzenia skóry i czyraki,
- rzadko jako środek do irygacji pochwy.
Nawłoć pospolita – przetwory:
Zioła moczopędne: zalecane podczas schorzenia kamicy szczawianowej. Należy zmieszać po 50 g ziela nawłoci, ziela połonicznika i znamion kukurydzy oraz po 25 g ziela rdestu ptasiego i ziela skrzypu. Następnie zalać 3 łyżki mieszanki 3 szklankami wody ciepłej. Ogrzać do wrzenia i gotować powoli pod przykryciem przez 5 minut. Odstawić na 10 minut i dokładnie przecedzić do termosu. Pić 3 razy dziennie 1 szklankę ziółek po jedzeniu.
Napar z ziela nawłoci: aby móc poradzić sobie z problemami z oddawaniem moczu lub też w celu regulacji układu pokarmowego, należy przygotować ów napar. Przepis: 1 łyżkę ziela zalać 1-1 1/2 szklanki wrzącej wody i następnie postawić na parze pod szczelnym przykryciem na 20 min. Odstawić na 10 min i przecedzić. Pić po 1/4-1/2 szklanki 2-3 razy dziennie między stałymi posiłkami. Bardzo ważne ten sam napar można stosować zewnętrznie jako środek do irygacji oraz okładów.
Odwar z ziela nawłoci: do zastosowania zewnętrznego- okłady, tampony i obmywania. Przepis: 1 1/2 łyżki ziela należy zalać 1 szklanką letniej wody. Następnie powoli ogrzewać do wrzenia i gotować łagodnie przez 3 minuty. Odstawić na 10 minut i przecedzić.
Powidełka moczopędne dla dzieci: zaleca się doustne podawanie przetworu dzieciom w celu wywołania moczu i rozkurczu. Należ zmieszać po 10 g ziela nawłoci, liści brzozy, pączków topoli, kwiatów wiązówki i kwiatów rumianku. Następnie całą ilość ziół rozdrobnić na proszek w wysokoobrotowym młynku elektrycznym, blenderze i zmieszać dokładnie z 50 g powideł lub dżemu na jednolitą, gładką masę. Podawać 1-2 łyżeczki 2 razy dziennie po jedzeniu. Popić wodą lub wodą z sokiem.
Zioła do okładów: zaleca się ich stosowanie do okładów, obmywań i tamponów, a także do płukania jamy ustnej i gardła. Trzeba zmieszać równe ilości ziela nawłoci, ziela przywrotnika i kwiatów nagietka. Następnie zalać 1 1/2 łyżki ziół 1 szklanką letniej wody i ogrzać do wrzenia. Należy gotować łagodnie pod przykryciem przez 3 minuty. Odstawić na 10 min i przecedzić.
