Miłek wiosenny (Adonis vernalis) jest to roślina pochodząca z rodziny jaskrowatych. Środowisko naturalne tej byliny znajduje się praktycznie na terenie całej Europy oraz Azji. Występuję ona w stanie dzikim w Gruzji, Azerbejdżanie, Armenii i wschodniej Syberii. W Polsce jest to roślina spotykana tylko i wyłącznie na południu kraju tj. Wyżyna Lubelska, Małopolska. Zdarzyć się może, że pojedyncze gatunki wyrosną na pojezierzach tak jak np. Pojezierzu Krajeńskim bądź też w niektórych okolicach Kielecczyzny i rejonie Poznańskim.
Miłek wiosenny – ogólna charakterystyka
Adonis vernalis rośnie wyłącznie na stanowiskach słonecznych. Preferuje głównie żyzne, zasobne w wapno gleby. Na terenie Polski jest rośliną ściśle chronioną, ze względu na jej rzadkie występowanie. Związku z tym, surowiec z miłka może pochodzić wyłącznie z własnej uprawy bądź też z importu. Budowa rośliny jest specyficzna, ponieważ miłek wytwarza czarnobrązowe, wielogłowe kłącze.
Z ów pędu wyrastają nieliczne płonę i kwiatonośne pojedyncze lub nisko rozgałęzione pędy. Potrafią one w okresie kwitnięcia uzyskać wysokość 20 centymetrów, a po upływie dwóch miesięcy 40 centymetrów. Łodyga jest lekko bruzdowana, nieco wyprostowana. Dolne elementy są ozdobione brązowymi łuskami, lecz słabo rozgałęzione. Natomiast korzeń cechuje się czarną barwą z zewnątrz i białym kolorem z wewnątrz.
Jest on silnie rozgałęziony i potrafi mieć 15 cm długości. Bylina ta posiada łodygowate, siedzące, skrętoległe liście, które dzielą się w równo wąskich odcinkach na kilka części. Kwiaty miłka są przede wszystkim duże, wielosłupkowe, promieniste oraz posiadające cytrynowe płatki, które osadzają się w pojedynczy sposób na szczycie wybranych pędów. Owoce natomiast wyglądem przypominają orzeszki, są bardzo drobne o jajowatym kształcie. Wydają się lekko pomarszczone, owłosiona, lecz mają haczykowaty dzióbek. Nieraz mylone są z owocem jeżyny.
Miłek wiosenny – surowiec i podstawowe związki czynne
W celach leczniczych pędy miłka zbierane są wczesną wiosną, w okolicach kwietnia bądź też w maju. Ważne jest, by były one gromadzone w czasie kwitnięcia. Zebrany surowiec suszy się w warunkach naturalnych, to znaczy w cieniu i w lekkim przewiewie. Środkiem zdrowotnym jest tzw. Ziele miłka wiosennego: Herba Adonidis vernalis. Należy je przechowywać w szklanych, szczelnie zamkniętych słoikach czy opakowania.
Istotne jest też miejsce przechowywania, które musi być chłodne, suche i ciemne, ponieważ ziele lubi poddawać się procesowi pleśnienia. Ziele jest specyfikiem zawierającym liczne glikozydy kardenolidowe w ilości 1,4%. Mimo to, najważniejszym ilościowo składnikiem jest adonitoksyna. Ponadto występuje adonitoksol, cymaryna, β-strofantyna K, wernadigina i inne mniej już ważne składniki.
Znaczącą grupą związków w zielu stanowią flawonoidy, np. luteolina i jej pochodne, orientyna, czyli 8-glukozyloluteolina, izoorientyna, czyli 8-heksytyloorientyna, monoksylozyd izoorientyny oraz występująca w pylnikach witeksyna. Ziele zawiera też alkohol cukrowy adonitol oraz sole mineralne.
Miłek wiosenny – podstawowe działanie
Miłek wiosenny, a dokładniej jego ziele należy do istotnych dla lecznictwa surowców, ze względu na szeroki wachlarz zastosowania w chorobach kardiologicznych. Przede wszystkim przetwory działają korzystnie na problemy nasercowe, ponieważ zwiększają one siłę skurczu mięśnia sercowego, a zmniejszają ich częstotliwość. Związku z czym, serce poprawia swoją kondycje. Przepompowuje ono w jednostce czasu więcej krwi, a w nieco dłuższych przerwach między skurczami lepiej wypoczywa.
Ponadto, glikozydy nasercowe miłka w momencie doustnego w dużym stopniu ulegają rozpadowi hydrolitycznemu ze względu na kwaśne środowisko soku żołądkowego. Wtedy też, uwalniane przy tym geniny są znacznie mniej aktywne niż glikozydy pierwotne. W takich okolicznościach działanie ziela miłka na serce jest znacznie słabsze, niż wynikałoby to z ogólnej zawartości związków czynnych w surowcu.
Mimo że działanie jest krótkotrwałe (glikozydy ziela miłka prawie wcale nie wiążą się z białkami osocza krwi i niemal zupełnie nie kumulują się w ustroju – główna przyczyna) to jest ono zalecana do stosowania przez lekarzy medycyny lekarskiej. Głównym powodem jest natychmiastowe usprawnienie pracy serca i poprawa krążenia krwi.
Przy regularnym spożywaniu ziela zaobserwowano również zwiększoną ilość wydalanego moczu przez 24 godziny. Wyciągi z ziela miłka wykazują również działanie uspokajające. Warto pamiętać, że każdy lek w dużych ilościach i przy zbyt długim stosowaniu może mieć odwrotne działanie. Dlatego też, jeśli nie chcemy negatywnych skutków, musimy stosować się do dawek, jakie są nam przypisane.
Ziele miłka wiosennego jest preparatem o bardzo silnym działaniu. Zażycie nadmiernej dawki może spowodować nudności, wymioty, zwolnienie akcji serca i inne objawy zatrucia. Przetworów z ziela milka nie wolno stosować na własną rękę.
Miłek wiosenny – zastosowanie i przetwory
Głównym zastosowaniem przetworów z ziela milka wiosennego są zaburzenia związane z czynnością pracy serca. Chodzi tutaj przede wszystkim o przewlekłe choroby niewydolności krążenia z towarzyszącymi obrzękami i zmniejszonym wydalaniem moczu. A także o zmiany miażdżycowe naczyń wieńcowych tzw. sercu starczym, nie wyrównanych wadach serca z równoczesnym upośledzeniem czynności nerek.
Najpopularniejszym przetworem z ziela jest nalewka, którą w bardzo prosty sposób można przygotować w warunkach domowych. Oczywiście, gotową nalewkę kupujemy w aptekach. Zalecane jest skonsultowanie się z lekarzem przed jej użyciem, ponieważ osoby chore na serce powinny bardziej restrykcyjnie podchodzić do medykamentów. Najczęściej stosowane dawki to 15-45 kropli rozpuszczonych w kieliszku wody zażywane przed posiłkiem przez około 3-5 razy dziennie jako środek nasercowy.
Innym produktem są płyny, które zawierają mały procent miłka wiosennego, ale się przepisywane w niewydolności serca, krążenia krwi i nerwicach naczyniowo-wegetatywnych. Przeciętna dawka dla dorosłych to 20-40 kropli spożywane przez 2-3 razy dziennie. Dzieciom podaje się tyle kropli, ile mają lat. Istnieją także płyny zawierające wyciągi ze świeżego ziela połączone z innymi ziołami tj. pszonak, owoc głogi, korzeń waleriany czy kamfora.
Ten środek ma swoje główne zastosowanie w postaci schorzeń miażdżycowych i gośćcowych, ale również w stanie zmian serca, niewydolności nerek i krążenia oraz w stenokardii.
