Przywrotnik pospolity (Alchemilla vulgaris) to roślina pochodząca z rodziny różowatych. Charakteryzują ją przede wszystkim wieloletność i należność do gatunków zbiorowych. Występuję ona na terenie całej Europy. W Polsce jest rośliną pospolitą rosnącą kraju na wilgotnych łąkach, pastwiskach, brzegach lasów oraz na halach strefy górskiej.
Przywrotnik pospolity – ogólna charakterystyka
Przywrotnik jest rośliną, która wykazuje dużą zmienność. Typ Alchemilla jest bardzo zagmatwana związku z czym należy do niej wiele innych gatunków tej samej odmiany. Wyróżnia się jako rośliny lecznicze: przywrotnika pasterskiego, leśnego, pospolitego i zółtawozielonego. W kontekście przywrotnika pospolitego można powiedzieć, że jest to bylina, która osiąga wysokość maksymalnie do 50 cm.
To, co ją wyróżnia, to przede wszystkim bardzo dobrze rozwinięte, zdrewniałe kłącza o silnie zbudowanych korzeniach. Łodyga ma kolor szary, czasem zielony. Często omszona i pomarszczona, we swoim wnętrzu jest pusta. Liście rośliny są okrągławe, 8-, 9-klapowe. Natomiast klapy są wcięte do 1/3-2/5 blaszki, półokrągławe lub półeliptyczne, do samej nasady ząbkowane, zwykle owłosione. Barwa liści określana jest jako szarawozielona, częściowo brunatna. Z oczywistych względów, młode liście różnią się od starych.
Młode są pofałdowane, białawosrebrzyście omszone a stare tylko lekko omszone i posiadają delikatnie siateczkowate unerwienie. Kwiaty przywrotnika są bezpałkowe, żółte, zielone i osiągają średnicę około 3 mm. Kielich kwiatu jest podwójny z czterema miniaturowymi listkami. Owoc jest jednonasienny, suchy i niepękający. Roślina kwitnie w okresie letnim, w miesiącach czerwiec-październik.
Przywrotnik pospolity – surowiec i podstawowe związki czynne
Przywrotnik pospolity posiada swoje zastosowanie w dziedzinie lecznictwa. Jego młode, zdrowe i zakwitające pędy zbiera się w okresie letnim. Następnie suszy się rozłożone cienką warstwą w suszarniach naturalnych, w miejscach dobrze zacienionych i przewiewnych albo w suszarniach ogrzewanych w temp. do 40°C. Należy pamiętać, żeby w trakcie zbierania odrzucać zbyt grube i żółte elementy łodyg. Otrzymuje się jako surowiec ziele przywrotnika – Herba Alchemillae, które jest podstawowym środkiem leczniczym. Roślina ta posiada mało związków organicznych. Jednakże ziele przywrotnika zawiera do 8% garbników, kwasy organiczne, jak elagowy, węglowodór n-dotriakontan, związki cukrowe, gorycze, żywice i sole mineralne.
Przywrotnik pospolity – podstawowe działanie
Ziele przywrotnika jest przede wszystkim surowcem garbnikowym. Oznacza to, że swoje działanie znajduje w następujących grupach schorzeń:
- Zmniejsza nasilenie biegunki, regulują wypróżnienia i hamują rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych w przewodzie pokarmowym.
- Hamuje drobne krwawienia z naczyń włosowatych.
- Zmniejsza stany zapalne błon śluzowych przewodu pokarmowego.
- Pobudza wydzielanie soku żołądkowego obfitującego w kwas solny.
- Usprawnia procesy trawienia i przyswajania pokarmów.
- Wywiera korzystne działanie na błony śluzowe jamy ustnej i gardła i zmniejszają ich stany zapalne.
- Pozytywnie oddziałuje na skórę i tkankę łączną w przypadku ich uszkodzenia (blizny, rany, oparzenia).
- Korzystnie działa na regenerację naczyń włosowatych, powolne zanikanie plam i znamion na skórze.
- Podwyższa na skórze jej elastyczności i odporność na czynniki zewnętrzne.
Przy przyjmowaniu ziela przywrotnika należy pamiętać o odpowiednim stosowaniu dawek. Nie wolno przedłużać kuracji, ponieważ roślina ta zawiera dużo garbików, które utrudniają wchłanianie żelaza i różnych mikroelementów. Lekarze i farmaceuci zalecają spożywanie odwarów z ziela przywrotnika w sytuacji gdy pacjent zmaga się z przewlekłymi nieżytami nieżytach przewodu pokarmowego, brakiem łaknienia, bólami brzucha, biegunką czy z wzdęciami.
Swoje zastosowanie odnajduje również w przypadku przypadkach niedoboru soku żołądkowego oraz pomocniczo w bolesnym miesiączkowaniu. Jako maść lub okład pozytywnie oddziałuje na uszkodzenia i zapalenie skóry. Niektórzy stosują go do irygacji w upławach i stanach zapalnych pochwy, a ponadto do płukania jamy ustnej i gardła.
Przywrotnik pospolity – zastosowanie
Odwar – najpopularniejszy środek stosowany w lecznictwie za pomocą przywrotnika pospolitego. Jego picie zaleca się w przypadku nieżytu przewodu pokarmowego i braku łaknienia. Natomiast zewnętrznie służy do obmywań i okładów na skórę. Również do płukania jamy ustnej i gardła. Aby przygotować roztwór, należy : 1-2 łyżki ziela zalać 2 szklankami gorącej wody i następnie gotować łagodnie, na małym ogniu, pod szczelnym przykryciem przez około 5 min. Kolejni garnek odstawić na 15 min i dokładnie przecedzić. Pić po 1/4-1/3 szklanki 3 razy dziennie przed jedzeniem.
Zioła przeciw nieżytowi jelit: przywrotnik występuję tutaj łącznie z innymi ziołami. Należy zmieszać równe ilości ziela przywrotnika, ziela pięciornika gęsiego, ziela rdestu ptasiego, liści poziomki i liści mięty pieprzowej. Kolejno odsypać 2 łyżki mieszanki do termosu i zalać ją dwoma szklankami wrzącej wody. Nie gotować, lecz przykryć i poczekać około godziny. Tak przygotowane zioła pić po 130 ml do czterech razy dziennie między posiłkami.
Kąpiel regenerująca skórę: przygotowane zioła wsypuje się do wanny w postaci płóciennego woreczka i zanurza się do w wannie. Bardzo dobrze oddziałuje na skórę, ponieważ przywraca jej elastyczność i odporność. Ponadto, usuwa i zmniejsza ilość widocznych zmarszczek, blizn, plam i znamion skóry. Aby przygotować zioła do kąpieli należy zmieszać 100 g ziela przywrotnika i po 25 kwiatów rumianku (i kwiatów lipy. Całość zalać 2-3 l wody i powoli gotować 5 min pod przykryciem. Odstawić na kilka minut i przecedzić do wanny, wypełnionej do 1/3 wodą o temperaturze 37°C. Zalecany czas kąpieli to 30 minut. Co więcej, tak przygotowaną mieszankę można stosować jako tonik i żel myjący do twarzy.
