Sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) to jedna z najbardziej popularnych roślin iglastych. Posiada ponad 100 różnych odmian, a co istotne, jej uprawa wbrew pozorom wcale nie jest wymagająca. Z uwagi na charakterystyczny, głęboki, palowy system korzeniowy bez problemu znosi suche warunki, dlatego też w dużej mierze porasta obszary półkuli północnej.
Igły sosny zwyczajnej zróżnicowane są pod względem długości, ponieważ można spotkać takie, które mają od kilku do kilkudziesięciu centymetrów. Podobne zróżnicowanie występuje względem wyglądu, czy wielkości szyszek, ponieważ mogą sięgać długości ponad 20 cm.
W Polsce najczęściej spotykane odmiany sosen jest sosna pospolita, sosna górska oraz sosna limba.
Sosna zwyczajna – substancje czynne
Sosna zwyczajna ma wiele zastosowań w lecznictwie i zawdzięcza to przede wszystkim swoim substancjom składowym. W pączkach sosny wyodrębnia się głównie:
- olejki eteryczne (zawierające α- i β-pinen, limonen i borneol);
- żywice;
- związki gorzkie;
- witaminę C;
- garbniki.
Podobne związki można znaleźć w młodych pędach sosny. Z kolei w korze sosnowej występują garbniki skondensowane (3,6% do 6,3%), kwasy polifenolowe (tj. ferulowy, galusowy, chlorogenowy i kawowy) oraz niewielką ilość olejku eterycznego, a także do 1,8% związków cukrowych. To właśnie kora cukrowa stanowi źródło garbników wykorzystywanych w przemyśle farmaceutycznym. Ponadto co istotne, olejek sosnowy składa się z mieszaniny α i β-pinenu, borneolu i jego estru octowego, limonenu, dwupentenu i felandrenu, a dziegieć sosnowy zawiera różnego rodzaju związki fenolowe (krezol, gwajakol, pirokatechol), węglowodory aromatyczne oraz kwasy żywiczne.
Warto wiedzieć, że pączki sosnowe zbiera się wyłącznie z drzew ściętych w porze zimowej między listopadem a kwietniem. Natomiast młode pędy sosny zbiera się z drzew ściętych wczesną wiosną, dopiero kiedy rozwiną się z pączków i osiągną długość 5 cm, porastając łuskami.
Sosna zwyczajna – właściwości i zastosowanie
Z uwagi na szeroki wachlarz leczniczych substancji składowych sosna zwyczajna wykazuje wiele istotnych dla zdrowia zalet i właściwości. Najbardziej powszechne to:
- działanie rozkurczowe;
- działanie bakteriobójcze;
- liczne zalety przeciwbiegunkowe;
- właściwości wykrztuśne;
- właściwości moczopędne;
- właściwości żółciopędne;
- właściwości dezynfekujące.
W lecznictwie występuje szerokie spektrum zastosowania dla sosny zwyczajnej.
Pączki i pędy sosny wykazują działanie wykrztuśne, ponieważ stymulują czynności wydzielnicze błon śluzowych górnych dróg oddechowych. Poza tym działają też odkażająco, hamując lub całkowicie niszcząc drobnoustroje osiedlające się w gardle i jamie ustnej. W niektórych schorzeniach wykazują również właściwości moczopędne i antyseptyczne. Z kolei olejek sosnowy działa nie tylko wykrztuśnie i bakteriobójczo, ale nawet rozkurczowo. W praktyce stosowany jest do inhalacji w nieżytach górnych dróg oddechowych oraz w chorobach skóry.
Szerokie zastosowanie w lecznictwie ma także olejek terpentynowy uzyskiwany z żywicy. Używany jest głównie do łagodzenia dolegliwości zewnętrznych. Łagodnie rumieni i rozgrzewa skóra, a ponadto działa lekko odkażająco. Co więcej doskonale wchłania się przez skórę, poprawiając resorpcje zawartych w niej związków.
Dziergieć sosnowy natomiast wykazuje silne właściwości odkażające i przeciwgrzybicze, a poza tym wchodzi w skład maści siarkowej używanej przy wszelkich chorobach skórnych.
Sosna zwyczajna – sposób użycia
Lecznicze właściwości sosny zwyczajnej i liczne korzystne dla zdrowia substancje w niej zawarte, wykorzystywane są do przygotowywania naparów, odwarów i syropów, które wspomagają łagodzenie dolegliwości, czy chorób.
Do najczęściej spotykanych specyfików wyrabianych z igliwa sosnowego i pączków sosny, zalicza się:
- Odwar – przygotowuje się go z młodych, świeżo zerwanych pędów sosny, które z kolei rozdrabnia się, zalewa wodą lub mlekiem w ilości jednej szklanki i podgrzewa na małym ogniu przez 2-3 minut, nie doprowadzając przy tym do wrzenia. Następnie tak przygotowany wywar należy odstawić pod przykrycie do zaparzenia. Zaleca się przyjmowanie 3-4 łyżek odwaru po kilka razy dziennie, jako środek wykrztuśny przy kaszlu podczas przeziębienia, a gorący jeszcze odwar można użyć do inhalacji. Co więcej odwar wykazuje również działanie moczopędne i odkażające.
- Napar z igliwa sosnowego – przygotowuje się go zalewając wrzątkiem dwie łyżki dokładnie umytych i rozdrobnionych igieł sosny. Następnie należy odstawić pod przykryciem do zaparzenia, a po ostudzeniu, odcedzić. Tak przygotowany napar zaleca się wypić na raz. Zazwyczaj stosowany jako forma kuracji odtruwającej w okresie zimowy i przedwiośnia, ponieważ dostarcza organizmowi witaminy i mikroelementy, oczyszcza wątrobę, a nawet cały organizm z zalegających toksyn.
- Syrop sosnowy – przygotowywane z ½ szklanki świeżych, drobno posiekanych pączków sosnowych, które zalewa się (najlepiej w słoiku) szklanką naturalnego miodu. Następnie odstawia się słoik na 7 dni, aż pączki puszczą sok. Potem zaleca się przechowywać w lodówce. Taki syrop świetnie sprawdzi się podczas kaszlu, przy chrypce i zapaleniu gardła. Co więcej można stosować u dzieci.
- Miód sosnowy – przygotowywany z 1 kg młodych pędów sosny, które z kolei zalewa się w garnku 4l wody i gotuje się, koniecznie pod przykrycie, na małym ogniu przez ok. ½ godziny. Następnie odstawiamy ma 24 godziny do naciągnięcia, a po tym czasie odcedzamy. Do odwaru dodajemy 1 kg cukru i znów gotujemy stale mieszając do całkowitego zgęstnienia. Uzyskany miód przelewa się do słoików i postępuje, jak przy przygotowywaniu weków. Tak zrobiony miód jest doskonałym domowym sposobem na kaszel.
