Doględa wielka (Grindelia robusta) lub inaczej zwana doględką mocną. Łacińska nazwa jest sporna, ponieważ według Agricultural Research Service USA poprawną nazwą naukową jest Grindelia camporum. Jest to roślina z gatunku bylin, czyli przeważnie żyjąca dłużej niż dwa lata. Roślina należy do rodzin astrowatych.
Doględa wielka głównie występuje w zachodnich częściach Ameryki Północnej. W Polsce jest rośliną uprawną, głównie na plantacjach zielarskich. Również uprawiana w celach ozdobnych. Rośnie na glebach jałowych oraz słonych.
Doględa wielka osiąga wysokość do jednego metra. Posiada ciekawy trójkątny kształt liści, które są pokryte mlecznobiałą żywicą. Jej kwiaty mają kolor żółto-pomarańczowy i wyglądem są bardzo zbliżone do kwiatów stokrotki. W przeszłości, dogląda wielka była bardzo często stosowana przez plemiona indiańskie zamieszkujące Amerykę Północną.
Dzięki niej mieli możliwość leczenia problemów z oskrzelami czy różnych infekcji skórnych. Mimo właściwości leczniczych, duża część lekarzy w Stanach Zjednoczonych nie akceptowała doględy wielkiej. Oficjalnie dogląda wielka oficjalnie została uznana za zioło lecznicze pod koniec XIX wieku.
Doględa wielka – właściwości lecznicze
Głównym surowcem leczniczym doględy wielkiej jest jej ziele. Doględa wielka charakteryzuje się dużą ilością substancji żywicowych. Szacuje się, że zawartość żywicy to około 20%. Wśród nich jest kwas grindeliowy, olejek eteryczny (głównym składnikiem jest borneol, który odstrasza owady). Zawartość olejku eterycznego szacuje się jednak na około 0,2%. Ponadto żywice są bogate w labdanowe kwasy diterpenowe oraz ich metylowe estry. Poza tym w zielu stwierdzono flawonoidy ( nadające odpowiedni kolor i zapach roślinie), garbniki (substancje, które łączą się z białkiem występującym na skórze) i nieco saponin (powoduje pienienie), fitosterol(duże właściwości zdrowotne), grindelol , związki goryczowe i sole mineralne.
Substancje zawarte w zielu doględy wielkiej powodują działania rozkurczowe oskrzeli oraz przewodu pokarmowego.
Doględa wielka – zastosowanie
Substancje czynne znajdujące się w zielu doględy wielkiej wykazują właściwości tzw. inhibitora elastazy leukocytarnej, co powoduje rozkurcz mięśni gładkich układu pokarmowego oraz dróg oddechowych. Bardzo ułatwiają wydalenie zalegającej niepożądanej substancji w płucach czy oskrzelach. Wspomniane wcześniej właściwości lecznicze zapobiegają powstawaniu stanów zapalnych, przede wszystkim w okolicach dróg oddechowych. Roślina ta może pomóc także alergikom cierpiącym na nieżyt dróg oddechowych. Roślina ta pomaga także na choroby takie jak grypa czy angina, a także na zwykłe przeziębienie.
Działania rozkurczowe doględy wielkiej pomagają także w ustąpieniu bólów brzucha. Doględę wielką można również z powodzeniem stosować na skórę, ponieważ ziele tej rośliny zapobiega licznym stanom zapalnym. Ma także działanie przeciwalergiczne oraz przeciwbakteryjne. Ziele można również stosować na skórze, kiedy wystąpiły na niej liczne poparzenia.
W Stanach Zjednoczonych ziele doględy wielkiej uznawane jest za wielką pomoc dla osób chorych na astmę, ponieważ ma bardzo dobre właściwości wykrztuśne. Ponadto uważa się, że ziele odczula zakończenia nerwowe, a także zwalnia częstość akcji serca, dzięki czemu działa uspokajająco oraz wzmacnia mięśnie sercowe.
Doględa wielka – sposób użycia
Doględę wielką, a konkretnie jej wierzchołki pędów zbiera się w okresie lipiec – sierpień. Mają one długość około 25 centymetrów. Następnie pędy te suszy się, najlepiej w miejscach zacienionych oraz możliwie przewiewnych.
Z ziela doględy wielkiej tworzone są liczne preparaty, na przykład w postaci syropów. Taka forma leku jest bardzo dobrym rozwiązaniem dla dzieci oraz osób starszych mających problemy z układem oddechowym (zapalenie gardła, krtani czy oskrzeli). Lek może mieć również postać kropel. W kroplach zawarty jest głównie wyciąg alkoholowy z ziela.
Częstym i praktycznym rozwiązaniem jest również tworzenie naparów z doględy wielkiej. Zaleca się, aby jedną łyżeczkę wysuszonego, rozdrobionego ziela doględy wielkiej zalać szklanką wrzącej już wody, a następnie odstawić na kilkanaście minut (najczęściej do 15-20 minut). Po takim zabiegu napar należy odcedzić i stosować trzy razy dziennie.
Kolejnym rozwiązaniem, w jaki sposób można spożyć doględę wielką jest zrobienie nalewki. Nalewkę, jak i syrop można stosować przy nieżycie gardła oraz przy zapaleniach dróg oddechowych. Również, jeżeli mamy problemy z bólami brzucha lub skurczami jelit, to warto sięgnąć po krople nalewki – konkretnie od 40 do pół łyżeczki nalewki, umieszczając ją w kieliszku z wodą.
Ważna uwaga, przy bólach brzucha, nie wolno przekraczać dziesięciu gram nalewki. Przy ostrych bólach brzucha należy całkowicie zapomnieć o nalewce z doględy wielkiej. Zbyt wysokie dawki mogą prowadzić do problemów z ciśnieniem krwi, a nawet z problemami oddechowymi.
Warto przed zastosowaniem którejś z metod spożycia zioła skonsultować się z lekarzem, aby sprawdził czy nie jesteśmy uczuleni na substancje doględy wielkiej.
