Podbiał pospolity (Tussilago farfara) to wieloletnia roślina z rodziny astrowatych osiągająca 10-20 cm wysokości. Jego inne nazwy to kaczeniec, białodrzew, boże liczko, ośla stopa, końskie kopyto. Te ostatnie miana nawiązują do tego, że stosowano go dawniej w leczeniu podagry. Zioło to występuje obecnie w Europie, za wyjątkiem skrajnego południa i północy, w zachodniej i północnej części Azji, w północnej Afryce oraz Ameryce. W Polsce jest powszechny w całym kraju, lubi wilgotne zarośla, rośnie tez w lasach, w rowach i przy drogach. Nie ma wielkich wymagań glebowych, byleby teren był wilgotny i gliniasty.
Jego pełzające, rozgałęzione kłącze daje długie, łatwo ukorzeniające się rozłogi. Z nich rozmnaża się przez podział wiosną i jesienią. Pędy kwiatowe pokryte są purpurowofioletowymi, jajowatymi i lancetowatymi łuskami. Ciekawą cechą tej rośliny jest to, że najpierw kwitnie , a dopiero potem, po przekwitnieniu, wytwarza liście. Są one odziomkowe, długoogonkowe, w kształcie zaokrąglonych serc i mają nierówno ząbkowane brzegi. Ich szerokość to jakieś 30 cm, pod spodem są gęsto owłosione aksamitnym kutnerem. Ogonki liściowe i nerwy liści mają fioletowy kolor.
Podbiał pospolity kwitnie od końca marca do maja. Złocistożółte kwiaty są dość spore, zebrane w koszyczki i wyrastają pojedynczo na końcach pędów. Kwiaty brzeżne mają postać nibyjęzyczków, a środkowe są kształtu rurkowatego. Na noc koszyczki kwiatowe stulają się w pączki. Owoc stanowi niełupka z puchem, podobnie jak u mniszka lekarskiego.
Podbiał pospolity – zastosowanie
Podbiał pospolity jest pozyskiwana ze stanowisk naturalnych. Suszone liście bywają dodawane do tytoniu. Surowcami zielarskimi są liście suszone oraz sok ze świeżych liści i kwiatów. W kosmetyce jest stosowany do matowienia cery przetłuszczającej się, zaczerwienionej i po oparzeniach słonecznych.
Młode liście spożywane są jako jarzynka, jak również w ziołowych sałatkach odtruwających. Zbierając surowiec zwracajmy uwagę, żeby omijać liście z plamami, które lubią pojawiać się pod koniec lata, zwłaszcza na tych starszych. Staramy się też uważać, aby liści nie zgniatać i nadłamywać, gdyż łatwo się kruszą.
Kwiaty i liście podbiału pospolitego najlepiej suszą się w suszarniach podgrzewanych do 40 °C, albo rozpocząć w nich i potem przenieść do suszarni naturalnych. Dla uzyskania 1 kg suszu potrzebne będzie 6 kg świeżego surowca. Musimy też być czujni przy zbieraniu, aby nie pomylić podbiału z lepiężnikiem białym i kutnerowym, które są do niego bardzo podobne, ze względu na kształt liści i ich barwę.
Podbiał pospolity zawiera alkaloidy pirolizydynowe, które w dużych dawkach uszkadzają wątrobę, dlatego należy uważać z jego dawkowaniem i przestrzegać zalecanych proporcji.
Podbiał pospolity – właściwości lecznicze
Liście zawierają do 8% śluzu, garbniki, olejek eteryczny, flawonoidy: rutynę i hiperozyd; fitosterol, kwasy polifenowe, alkaloidy pirolizydynowe, sole mineralne, głównie cynku i potasu oraz gorycze. Z kolei w kwiatach znajdują się flawonoidy, kwasy, karotenoidy, trójterpen faradiol, fitosterole, związki cukrowe, śluz oraz olejek eteryczny.
Łacińska nazwa pochodzi od słowa tussis, znaczy to kaszel i mówi wiele o właściwościach rośliny. Już w starożytności podbiał stosowano do leczenia stanów zapalnych górnych dróg oddechowych. Hipokrates zaliczył go do ziół o działaniu wykrztuśnym. W XVIII wieku chorym na suchoty zalecano inhalacje przy użyciu wywaru, w którego skład wchodził m.in. właśnie podbiał.
W podobnych schorzeniach od lat był wykorzystywany również przez medycynę ludową. Podbiał pospolity ma działanie osłaniające, powlekające, rozkurczowe na przewód pokarmowy. Działa przeciwzapalnie, wykrztuśnie, ściągająco. Jest lekko moczopędny, odtruwa organizm i wzmacnia go. Przy czym wyciąg z liści działa mocniej powlekająco i ściągająco, a z kwiaty mają silniejsze właściwości rozkurczowe.
Napary i odwary stosuje się w zapaleniu oskrzeli, uporczywym kaszlu, astmie. Zewnętrznie pomagają na oparzenia słoneczne, stany zapalne i wypryski skórne. Wyciągi alkoholowe są zalecane do płukania jamy ustnej i gardła. Odwary z kwiatów wykorzystywane są do irygacji przy uporczywych upławach. Przemywanie systematycznie twarzy odwarem likwiduje plamy wątrobowe na skórze. Świeże liście przykłada się na otarcia naskórka, owrzodzenia i rany, które nie chcą się goić.
Podbiał pospolity – sposób użycia
- Maseczka ze zmielonych świeżych liści: garść liści umyć i zblendować, powstałą masę z jak największą ilością soku nałożyć na twarz i przykryć ją gazą lub małym ręczniczkiem, trzymać przez 15 min., zmyć letnią wodą. Maska ta ma właściwości ujędrniające, odświeżające, oczyszcza pory, rozjaśnia cerę.
- Odwar: ½ łyżki podbiału zalewamy szklanką letniej wody i na wolnym ogniu ogrzewamy pod przykryciem przez pół godziny. Jeszcze lepsze jest połączenie go w mieszance z innymi ziołami np. z lipą, krwawnikiem, rdestem i babką lancetowatą.
- Kąpiel podbiałowa: do wanny wody wlewamy ½ litra odwaru. Działa kojąco i łagodząco.
