Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) jest to delikatna, zimozielona bylina rosnąca na stanowiskach słonecznych w basenie Morza Śródziemnego, który jest ojczyzną tej rośliny. W innych regionach jest uprawiany, zarówno w ogrodach jak i doniczkach w mieszkaniu. Na stanowiskach naturalnych osiąga wysokość ok. 200 cm, uprawiany w ogrodzie do 100 cm.
Rozmaryn lekarski zajmuje specjalne miejsce wśród miłośników ziół – jest symbolem kwitnącego ogrodu. Kucharze i aptekarze używali rozmarynu od najdawniejszych czasów. Rozmaryn ma czterokanciaste, mocno rozgałęzione łodygi, które drewnieją w drugim roku. Liście są grube, skórzaste, podobne do szpilek, ciemnozielone z wierzchu. Suszone liście dobrze się przechowują zachowując żywiczny aromat. Kwiaty, niebieskiej lub różowej barwy, drobne pojawiają się na roślinie od marca do czerwca.
Surowcem są liście, łodygi oraz kwiaty. Najlepiej jest zbierać części nadziemne przed rozpoczęciem kwitnienia, bo mają wtedy najsilniejszy aromat. Suszyć roślinę trzeba w miejscu ciemnym i przewiewnym po czym przechowywać w szczelnie zamkniętym pojemniku.
Rozmaryn lekarski – substancje lecznicze
Rozmaryn lekarski zawiera spore ilości olejku lotnego, który ma działanie antybakteryjne i antygrzybicze. Flawonoidy w nim zawarte zmniejszają przepuszczalność i łamliwość naczyń krwionośnych, zwłaszcza włosowatych. Rozmarycyna łagodzi ból i ma działanie pobudzające na organizm. Diterpeny chronią przed przerzutami nowotworowymi. Inne związki o działaniu leczniczym zawarte w rozmarynie lekarskim to kwas rozmarynowy działający przeciwzapalnie i garbniki.
Rozmaryn lekarski – działanie i właściwości lecznicze
Świeże gałązki rozmarynu umieszcza się w pokoju dla odświeżenia powietrza. W kuchni świeże liście dodaje się w niewielkich ilościach do wielu potraw mięsnych, szczególnie baraniny i wieprzowiny, ale także do sałatek i potraw warzywnych między innymi z brokułów, fasoli czy ziemniaków. Kandyzowane kwiaty mogą zdobić wiele potraw, a także być dodawane do miodu, octu czy wina.
Największe zastosowanie znalazł rozmaryn lekarski w leczeniu różnych schorzeń. Napar z liści przyjmowany wewnętrznie działa rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Dzięki temu jest on wykorzystywany w leczeniu niestrawności, wzdęć, niedokwaśności soku żołądkowego oraz problemów z woreczkiem żółciowym. Jest niezwykle pomocny w czasie trawienia tłuszczów, bowiem pobudza funkcjonowanie wątroby i zwiększa wydzielanie żółci.
Rozmaryn lekarski działa ogólnie wzmacniająco na organizm i dlatego może wspomagać rekonwalescencję. Znalazł on też zastosowanie w leczeniu gorączki, bowiem zwiększa wydzielanie potu, który parując ochładza organizm. Rozmaryn lekarski jest wykorzystywany w leczeniu przeziębienia, grypy, kataru a nawet zapalenia oskrzeli ze względu na działanie rozgrzewające i pobudzające.
Działanie rozluźniające na oskrzela pozwala stosować go jako środek wspomagający leczenie astmy. Rozmaryn zwiększa przepływ krwi do mózgu i poprawia kondycję układu nerwowego. Dzięki takiemu działaniu poprawia on koncentrację, ale też, leczy łagodną depresję, nerwowość, bóle głowy w tym także migrenowe, oraz zawroty głowy. Pomocniczo stosuje się go w chemioterapii niektórych nowotworów, na przykład raka piersi,co ma zapobiegać przerzutom do innych tkanek.
Stosowany zewnętrznie jako na przykład dodatek do kąpieli pobudza krążenie i łagodzi bóle reumatyczne i mięśniowe. Ogólnie działa na skórę dezynfekująco, ale też odmładzająco. Naparem z rozmarynu płucze się ciemne włosy, co chroni przed przetłuszczaniem się i łupieżem. Jako dodatek do kosmetyków działa przeciwzmarszczkowo i antyoksydacyjnie, zapobiega uszkodzeniom komórek przez wolne rodniki, redukuje też cellulit. Zapobiega wypadaniu włosów.
Rozmaryn lekarski – zastosowanie
Herbatka z rozmarynu może być wykorzystana do płukania jamy ustnej i odświeżania oddechu. W tym celu trzeba 3 łyżeczki suszonych liści zalać 0,5 l wrzącej wody i zaparzać pod przykryciem ok. 30 minut. Po tym czasie przecedzić, ostudzić i kilka razy dziennie płukać jamę ustną. Do kąpieli można wykorzystać napar z 50 g suchych liści rozmarynu z 2 litrami wody, który po zaparzeniu trzeba dodać do wanny wypełnionej ciepłą wodą. Kąpieli nie należy zażywać dłużej niż 15 minut.
Podobny napar po ostudzeniu można wykorzystać do płukania włosów. Najprostszy napar do stosowania wewnętrznego można sporządzić bardzo szybko, zalewając łyżeczkę suszonych liści rozmarynu szklanką wrzącej wody. Dla wzmocnienia organizmu, a także w przypadku problemów z przewodem pokarmowym napar trzeba pić 3 razy dziennie po ćwierć szklani przez kilka dni.Gorący kompres z naparu na zwichnięcia łagodzi ból.
Gotowy olejek rozmarynowy można wykorzystać do aromoterapii lub, po zmieszaniu 1 ml olejku z 25 ml oleju słonecznikowego do masażu obolałych mięśni czy stawów. Można też wykorzystać nalewkę wykonaną ze świeżego rozmarynu zalanego alkoholem. Po odstawieniu w ciemne miejsce na okres 1 miesiąca zażywać dwa razy dziennie po 40 kropli w rekonwalescencji i dla poprawienia kondycji układu nerwowego. W bólach głowy można wykorzystać nalewkę do nacierania skroni.
Ograniczeniem do stosowania wewnętrznego rozmarynu lekarskiego jest ciąża i menstruacja, bowiem zioło to zwiększa krwawienie i może być przyczyną poronień. Ostrożnie trzeba też stosować u osób z nadciśnieniem, bo podnosi ciśnienie krwi.
