Marzana barwierska (Rubia tinctorum) to roślina, która pochodzi z rodziny marzanowatych. Jej inne nazwy zwyczajne to barwica, czerwone korzenie, brocz, knap, krap, czerwony gryk, marzann, marzanna, marzka czy reta. Naturalnym środowiskiem byliny są rejony południowo-wschodniej Europy tj. kraje byłej Jugosławii, Rosja oraz Azji Mniejszej tj. Irak, Iran, Turcja, Gruzja. Na początku XX wieku była obficie uprawiana w Zachodniej Europie (Francja, Niemcy) w celach farbiarskich i farmaceutycznych. W Polsce występuję na całej powierzchni kraju, ale fachowo uprawiana jest na specjalnych plantacjach zielarskich.
Marzana barwierska – ogólna charakterystyka
Marzana barwierska jest bylicą, która potrafi wytworzyć grube i długie, poziomo ustawione kłącza o wymiarach 1cm x 1m. Kolorystycznie kłącza są żółte z licznymi brunatnymi pasmami. Ponadto, posiadają one sporo węzłów i między węzłów. Natomiast łodygi są bardzo okazałe. Ich wysokość może sięgnąć nawet 100 cm, choć przecięta długość wynosi 70 cm. Jednakże są one niewyraźnie czterokanciaste.
Czasem ulegają złamaniu, zwłaszcza gdy nie mają należytego podparcia. Dobrze usadowione łodygi mogą wyrosnąć nawet na poziom dwóch metrów. Liście marzany mają postać lancetowatą o długości 5-8 cm. Są one nieco odgięte w stronę przeciwstawną i mają ostre, haczykowate włoski na brzegu blaszki i wzdłuż nerwu głównego. Listki zbierają się w dolnej części łodygi w okółki w parzystą ilość. Zawsze jedna para jest wyraźnie większa. Kwiaty byliny można określić jako: promieniste, żółtozielone, zebrane w pseudobaldachy na szczytach pędów.
Marzana barwierska – surowiec i właściwości
Głównym surowcem marzany barwierskiej są kłącza rośliny. Zbierana są one porą jesienną ( październik) przede wszystkim z dwóch lub trzechletnich bylin. Następnie suszy się je w ogrzewanych suszarniach w bardzo niskiej temperaturze, ponieważ rośliny te nie lubią wysokich. Do celów leczniczych kłącza są najlepszą częścią rośliny.
Profesjonalnie nazywają się one: Rhizoma Rubiae tinctorum. Kłącze jest elementem byliny posiadającym w swoim składzie wiele podstawowych związków czynnych. Mamy tu na myśli między innymi: związki dwu- i trójoksyantrachinonowe w formie glikozydowej tj. kwas ruberytrynowy, alizarynę, kwas purpury-nowy, rubiadynę, a także związki pokrewne i produkty rozpadu glikozydów. Co więcej, w swojej zawartości ma garbniki, glikozydy, związki pektynowe, węglowodany (do 15%), kwasy organiczne (np. kwas cytrynowy) oraz sole mineralne.
Marzana barwierska – podstawowe działanie
Wyciągi z kłaczy marzany barwierskiej zawierają różne związki, które swoim działaniem powodują uruchomienie niektórych procesów w wewnątrz organizmu człowieka. Obserwuje się skuteczne działanie rośliny w obszarze:
- Własności przeczyszczających, ponieważ zawarte w kłączach pochodne antrachinowe oczyszczają organizm z pierwiastków szkodzących.
- Łatwego rozpuszczania kamieni fosforanowo-szczawianowych w kamicy moczowej z racji wiązań jonowo-wapniowych, galiozyny i kwasu ruberytrynowego. Proces rozpuszczania jest powolny, ale efektywny.
- Zapobiegania tworzenia się kamieni moczowych zawierających wapń.
- Zmniejszania napięcia mięśni gładkich dróg moczowych.
- Lekkiego wzmagania perystaltyki moczowodów.
- Ułatwiania przesuwania się złogów kamieni i ich rozpadu, rozpuszczenia i wydalenia.
- Lekkiego działania moczopędnego. Po obserwacjach, stwierdza się zwiększoną ilość wydalanego moczu.
- Przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnych w sferze dróg moczowych.
- Żółciopędnym.
- Zwiększania łaknienia.
Warto wiedzieć, że marzana barwierska jest rośliną, która zarówno po doustnym jak i zewnętrznym podaniu na skórę wykazuje liczne właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. A więc idealnie nadaje się w okolicznościach lekkiego trądziku czy zapalenia skóry. Ponadto, lekko zwiększa ilość wydalanego moczu, ale nie oznacza to, że zmienia się ich odczyn czy pojawia zakwaszanie. Wręcz przeciwnie, zwiększa w moczu zawartość jonów sodu, potasu i chloru.
Podczas przyjmowania przetworów z marzanki, należy pamiętać o działaniach niepożądanych, które mogą wystąpić w przypadku przewlekłego zażywania preparatu. Trzeba pamiętać, że marzana barwierska ma właściwości barwiące. Związku z tym zabarwia ona mocz na czerwono, dzięki wydalaniu tą drogą związków barwnych alizaryny i purpuryny. W przypadku zbyt silnego, brunatnoczerwonego zabarwienia moczu należy przejściowo zmniejszyć wysokość dawek podawanych preparatów.
Marzana barwierska – preparaty i ich zastosowanie
Wyciągi z kłączy marzany barwierskiej, a więc z jej podstawowego surowca są podawane w sposób doustny w przypadku:
- Pojawienia się kamicy fosforanowej lub fosforanowo-szczawianowej dróg moczowych. (Groźne umiejscowienie w moczowodzie lub w pęcherzu moczowym). Całe leczenie jest prowadzone pod kontrolą lekarza i polega na uzyskaniu odczynu do wartości optymalnej pH 5,2-5,6.
- Napadów bólu dla osłabienia skurczów.
- Ataku kolki dla rozpadu złogów i stopniowego ich rozpuszczania.
- Profilaktycznego leczenia w sytuacji dużej ilości kryształów szczawianu lub fosforanów wapnia w moczu.
- Pooperacyjnego usunięcia złogów kamieni z dróg moczowych dla zapobiegnięcia nawrotu choroby.
Kłącza marzany barwierskiej mają różnoraką postać. Przede wszystkim można spotkać je w formie tabletek najsłynniejszych firm farmaceutycznych, jak i w paście do użytku wewnętrznego. Ponadto, kupuję się ją w postaci płynnej i drażetkowej.
- Tabletki zawierają wyciąg z korzenia marzany barwierskiej i stosuje się je w przypadku kamicy moczowej w dawce 1 lub 2 tabletki po dwa bądź trzy razy dziennie. Nie wolno przedłużać okresu leczenia, który trwa 6 tygodni. Dla lepszego efektu zaleca się jednoczesne picie naparu z mieszanki ziołowej lub innej o działaniu moczopędnym.
- Pasta w tubie jest produktem do stosowanie wewnętrznego. Zawiera ona gęsty wyciąg z korzenia z dodatkiem kwasu cytrynowego. Stosuje się ją w dawkach ½ – 1 łyżeczka po trzy razie dziennie pół godziny po spożytym posiłku.
- Płyn zawierający wyciąg z korzenia marzany. W jego składzie zawarte są również salicylan magnezu i olejki eteryczne. Działa moczopędnie, rozkurczowo i przeciwkamicowo. Podaje się go do pięciu razy dziennie po 3-4 krople rozpuszczone w cukrze przed spożytym jedzeniem. W przypadku kolki można zastosować jednorazowo 20 kropli.
- Drażetki zawierające sproszkowany wyciąg z korzenia marzany i inne związki w tym fosforan magnezu. Ich zażywanie stosuje się w przypadku leczenia kamicy moczowej.
