Dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis) to chroniona w Polsce roślina rosnąca w terenach górzystych. Jest symbolem Tatrzańskiego Parku Narodowego. Od wieków znane są jej właściwości lecznicze. Od nich pochodzi polska, pochodząca z Podhala, nazwa tego niezwykłego kwiatu – dziewięćsił – od dziewięciu mocy, które dają człowiekowi dziewięć sił, dziewięć razy mocniejszych od innych, znanych ziół. Wielka moc rośliny sprawia, że dziewięćsił, a konkretnie jego korzeń, nadal stosowany jest w ziołolecznictwie. Warto poznać jego właściwości i zastosowanie.
Dziewięćsił bezłodygowy – charakterystyka rośliny
Dziewięćsił bezłodygowy to roślina z rodziny astrowatych. Jego charakterystyczny wygląd spowodował, że zyskał określenie bezłodygowy, kwiat i rozeta liściowa usytuowane są na króciutkiej łodydze. Dziewięćsił ma długi korzeń palowy. Pośrodku rozety złożonej z kolczastych liści znajduje się kwiatostan w formie koszyczka. Kwiatostan dziewięćsiła osiąga maksymalnie 15 cm średnicy. Kwitnie od lipca do września, kwiatostan zachowuje świeżość przez około 25 dni. Owocem dziewięćsiła bezłodygowego jest niełupka z długimi włoskami. Owoce mogą być roznoszone przez wiatr nawet na znaczne odległości.
Roślina występuje w południowej i środkowej Europie, przeważnie w terenach górzystych do wysokości do 2800 m n.p.m. W Polsce, do 2014 roku dziewięćsił bezłodygowy podlegał ochronie ścisłej, obecnie objęty jest częściową ochroną.
Znaczenie dziewięćsiłu bezłodygowego w kulturze ludowej
Dziewięćsił jest rośliną o niezwykłym wyglądzie, ale także o specyficznych właściwościach. Przy wysokiej wilgotności powietrza listki okrywy wewnętrznej dziewięćsiła zamykają się. W ten sposób chronią pylniki i pyłki przed zawilgoceniem. W kulturze ludowej znana jest prawda, mówiąca, że obserwacja zachowania rośliny pomaga przewidzieć pogodę, konkretnie nadejście deszczu.
Znaczenie dziewięćsiłu doceniane jest przez ludność na obszarze całych Karpat od wieków. Widać to między innymi w motywach dekoracyjnych pojawiających się w budownictwie, czy w haftach, na strojach ludowych. Dziewięćsił zagościł w kulturze ludowej także innych regionów, jak Bałkany, Alpy czy kraj Basków.
Dziewięćsił bezłodygowy – właściwości lecznicze
Dziewięćsił bezłodygowy swoje właściwości lecznicze zawdzięcza cennemu olejkowi eterycznemu, o działaniu bakteriobójczym. W olejku eterycznym znajdują się: karlinoksyd i karlinen. Zawiera także inulinę, kwasy organiczne, fitosterole, flawonoidy i garbniki.
Dziewięćsił za roślinę leczniczą uznawany był już w Średniowieczu. Jego korzeń wykorzystywany był jako środek o zastosowaniu napotnym i moczopędnym. Stosowano go także w leczeniu zaburzeń trawienia. Jego moc doceniona została nie tylko w Polsce, według przekazów, Karol Wielki miał sen w którym anioł poinformował go, że wywar z korzenia dziewięćsiłu ma moc zwalczania zarazy.
Obecnie poznane są także inne właściwości dziewięćsiłu, stosowany jest przy zaburzeniach trawienia i przeziębieniach. Głównymi właściwościami dziewięćsiłu są:
- działanie przeciwbakteryjne,
- pozytywny wpływ na kondycję skóry,
- przyspiesza gojenie sie ran,
- działanie napotne,
- działanie przeciwgorączkowe,
- działanie moczopędne,
- pozytywny wpływ na przemianę materii,
- korzystny wpływ na prace wątroby,
- wspomaga prace woreczka żółciowego,
- pobudza wydzielanie śliny i soków żołądkowych,
- działanie przeczyszczające.
Dziewięćsił bezłodygowy – zastosowanie w ziołolecznictwie
Dziewięćsił bezłodygowy stosuje się wspomagająco w wielu schorzeniach, a także w profilaktyce chorób układu trawiennego. Jednak jego możliwości są znacznie większe.
Polecany jest przede wszystkim osobom cierpiącym na zaburzenia trawienia. Jest doskonałym sposobem na zwalczenie uczucia ciężkości po posiłku. Stosowany regularnie pobudza spowolniony metabolizm, dzięki temu pomaga utrzymać szczupłą sylwetkę.
Jest stosowany jako środek napotny i przeciwgorączkowy, pomaga przy wczesnych objawach przeziębienia. Może być stosowany przy zwalczaniu objawów przeziębienia. Największą skuteczność wykazuje zastosowany odpowiednio wcześnie, przy pierwszych, niepokojących objawach.
Dziewięćsił bezłodygowy jest także sprzymierzeńcem osób z problemami skórnymi. Wskazaniami do zastosowania dziewięćsiłu bezłodygowego jest skóra trądzikowa i powracające, pojedyncze wypryski. Stosuje się go także, aby zwalczyć obrzęki spowodowane gromadzeniem wody w organizmie.
W dużych ilościach ma działanie wymiotne. Nie jest polecany kobietom w ciąży, ani dzieciom. Powinny na niego uważać także osoby uczulone na rośliny z rodziny astrowatych.
Dziewięćsił bezłodygowy – sposób użycia
Zastosowanie w ziołolecznictwie ma korzeń rośliny. W Kirgistanie, Szwajcarii i Włoszech wykorzystywane jest także dno koszyczków kwiatowych dziewięćsiłu. Ma zastosowanie kulinarne, traktowane jest jako warzywo i spożywane jest w formie ugotowanej.
Dla ambitnych miłośników terapii ziołami istnieje możliwość samodzielnego zbioru i suszenia rośliny. Surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie jest korzeń dziewięćsiła bezłodygowego. Pozyskuje się go jesienią. Po oczyszczeniu należy go wysuszyć w zacienionym, przewiewnym pomieszczeniu. Po procesie suszenia, korzeń jest gotowy do użycia.
Suszony korzeń dziewięćsiłu bezłodygowego można także kupić w dobrych zielarniach. Możemy z niego przygotować herbatę. W tym celu, jedną łyżeczkę korzenia należy zagotować w 200 ml wody, a następnie gotować przez 20 minut. Po ty czasie dziewięćsił należy odcedzić. Polecane jest spożycie dwa razy dziennie.
Inną metodą przygotowania korzenia dziewięćsiłu jest odwar. Podobnie jak w przypadku herbaty potrzebna jest do tego łyżeczka suszonego korzenia i 200 ml wody. Należy je gotować bez przykrycia, aż połowa wody wyparuje. Polecane spożycie to pół szklanki dziennie.
Wywar z dziewięćsiłu bezłodygowego można stosować także zewnętrznie, do przemywania skóry problematycznej. Wspomaga terapię skóry trądzikowej, ma działanie przeciwbakteryjne. W tym celu należy zagotować łyżeczkę korzenia w occie winnym, gotować przez kilkanaście minut i przecedzić.
