Fiołek wonny (Viola odorata), inaczej fiołek pachnący, to znana chyba wszystkim roślina należąca do rodziny fiołkowatych. Jest rozpowszechnionym gatunkiem, spotykanym zarówno w Europie, jak i Azji oraz Ameryce Północnej, rosnącym głównie w lasach, parkach i wielu miejscach zadrzewionych. Może być uprawiany, ale równie często spotykamy jego dziką odmianę.
Jest to niska bylina, dorastająca maksymalnie do 15 cm wysokości, mająca krótkie, grube kłącze, z rozgałęziającymi się cienkimi rozłogami. Liście fiołka są długoogonkowe, okrągłe w kształcie, owłosione, z charakterystycznie pofałdowanymi, lekko postrzępionymi brzegami. Okres kwitnienia rośliny przypada na przełom marca i kwietnia, kiedy to możemy zaobserwować piękne, fioletowe kwiaty na długich szypułkach.
W maju z kolei pojawiają się bezbarwne, niepozorne z wyglądu kwiaty płodne, wyrastające bezpośrednio nad ziemią. Owocem fiołka wonnego jest kulista oraz owłosiona tak jak liście torebka, z której po pęknięciu wysypują się i rozsiewają nasiona.
Fiołek wonny – cenny surowiec zielarski
Ta odmiana fiołka, oprócz niewątpliwych walorów natury estetycznej, dzięki którym zdobi nasze łąki i ogrody, ma również wiele docenianych od lat wartości zdrowotnych. Jest już od wieków wykorzystywana w zielarstwie, a używa się w tym celu jej kwiaty, liście oraz kłącza. Zbiera się je w okresie kwitnienia, a wszystkie jej części należy wysuszyć, w przewiewnym i koniecznie zacienionym miejscu. Kłącza można również suszyć w temperaturze 50 stopni, używając np. urządzenia powszechnie stosowane do suszenia grzybów.
Po wysuszeniu niezwykle ważne jest odpowiednie przechowywanie otrzymanego surowca zielarskiego. Najlepiej nadają się do tego szczelnie zamykane szklane słoje, chroniące zawartość przed szkodliwym wpływem wilgoci. Liście i kwiaty fiołka można w ten sposób przechowywać przez okres około 2 lat, a kłącza nawet do 4 lat, bez utraty leczniczych właściwości.
Fiołek wonny wyróżnia się wśród innych roślin z tej rodziny, swoim unikalnym składem chemicznym. Zawiera wiele korzystnie wpływających na funkcjonowanie organizmu substancji, takich jak saponiny, triterpeny oraz śluz roślinny, wchodzące w skład nadającego mu zapach olejku eterycznego. Saponiny to ceniony składnik wielu leków, ale można je powszechnie spotkać w wielu roślinach i w sposób naturalny wspomagać w ten sposób walkę o nasze zdrowie. Triterpeny z kolei pomagają zachować piękną skórę, poprawiając jej elastyczność i prawidłowe nawilżenie. Warto wspomnieć również o flawonoidach mających działanie antyoksydacyjne oraz przeciwzapalne.
Fiołek wonny – zastosowanie w celach leczniczych
Wszelkiego rodzaju preparaty wytwarzane na bazie fiołka wonnego, jak i wysuszone części tej cennej rośliny, powinny zdecydowanie znaleźć stałe miejsce w każdej domowej apteczce. Jego właściwości lecznicze doceniane były już w średniowieczu, kiedy to mnisi z zakonu benedyktynów zaczęli wykorzystywać napar z fiołka do łagodzenia objawów chorób oczu.
Stopniowo zyskiwał on coraz szersze zastosowanie, szczególnie przy wszystkich dolegliwościach, którym towarzyszyła wysoka gorączka. Pomagał i nadal pomaga w walce z nią i dlatego warto stosować go jako naturalny środek przeciwgorączkowy. Skuteczne zapobieganie gorączce to nie jedyne zastosowanie tej rośliny. Ma ona również potwierdzone i skuteczne działanie wspomagające pracę układu pokarmowego.
Reguluje i usprawnia procesy trawienne, przyspiesza produkcję żółci i łagodzi bolesne skurcze żołądka lub jelit. Przy zaburzeniach trawiennych szczególnie zalecany jest regularne picie naparu sporządzonego z dwóch łyżek ziela, zalanych dwoma szklankami wrzącej wody. Pije się go nawet 4 razy dziennie w małych ilościach, a nieco gorzki smak można złagodzić, dodając łyżeczkę miodu.
Taki napar doskonale wpływa również na łagodzenie stresu i bólu głowy. Fiołek wonny można również odnaleźć w składzie wielu powszechnie używanych mieszanek ziołowych przeciwreumatycznych i moczopędnych, używany jest więc w leczeniu, jak i profilaktyce kamicy nerkowej. Można go również stosować w leczeniu stanów zapalnych dolnych i górnych dróg oddechowych.
Łagodzi objawy nieżytu oskrzeli, kataru i kaszlu, pomaga też w bólu gardła, a nawet w astmie. Można kupić gotowy syrop sporządzony z jego kwiatów lub nawet pokusić się o jego samodzielne przygotowanie. Wystarczy sporządzić napar z mieszanki kwiatów i soku cytrynowego, dodać cukru i gotować tak długo aż zgęstnieje. Po ostudzeniu przelewamy go do butelek i przechowujemy w lodówce.
Fiołek wonny ma również właściwości dezynfekujące oraz oczyszczające, co pozwala go stosować zewnętrznie, w chorobach skóry, jej stanach zapalnych, ropiejących wrzodach czy po prostu w leczeniu trądziku lub łojotoku. Jego młode listki znalazły również zastosowanie w kuchni, jako ceniony i lubiany dodatek do sałatek, w smaku przypominający nieco roszponkę.
Niestety, ma również pewne skutki uboczne, szczególnie widoczne przy przedawkowaniu, które może skutkować nudnościami, a nawet silnymi wymiotami oraz biegunką. Jednak używany w zalecanych ilościach ma dobroczynny wpływ na nasze zdrowie i z pewnością nie da się go zbagatelizować.
