Pięciornik kurze ziele (Potentilla erecta) to gatunek rośliny należący do rodziny różowatych. Bylina ta posiada swoje inne nazwy zwyczajowe jak: kurze ziele, kurzyślad, panieński korzeń, pięciornik czteropłatkowy czy pięciornik leśny.
Przede wszystkim rośnie na terenie całej Europy Środkowej oraz Azji. Można ją spotkać także w zachodniej części Syberii. Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenia się w Ameryce Północnej. W Polsce jest rośliną pospolitą, której obecność można zauważyć na pastwiskach, torfowiskach, zaroślach i widnych lasach. Zazwyczaj rośnie na glebie próchnicznej i wilgotnej na nizinach oraz w Karpatach ponad granicą lasów.
Pięciornik kurze ziele – ogólna charakterystyka
Bylinę charakteryzują bulwiaste, czasem wrzecionowate kłącza, które wytwarzane są pod ziemią. Z kłączy wyrastają odziomkowe liście oraz wznoszące się pod łuk rozgałęzione łodygi. Ich wysokość może sięgnąć nawet 30 cm. Liście pięciornika są krótkie i ogonkowe, a także posiadają o dużej wielkości przylistki. Kwiaty mają barwę żółtą i promienistą. Korona kwiatu posiada najwyżej cztery płatki.
Pięciornik kurze ziele – surowiec i jego działanie
Surowcem pięciornika jest kłącze – Rhizoma Tormentillae. W celach leczniczych jest ono zbierane późną jesienią ze stanowisk naturalnych. Do przetwórstwa nadają się tylko kłącza starszych roślin, które odcina się od nadziemnej części oraz drobne korzenie. Aby surowiec utrzymał swoją skuteczność należy je bezpośrednio po zebraniu umyć i suszyć w suszarniach ogrzewanych w temperaturze poniżej 60°C. Kłącze posiada podstawowe związki czynne jakimi są: garbniki hydrolizujące, pochodne pirogalowe i garbniki skondensowane. Co więcej, jest ono źródłem wolnych kwasów organicznych, trójterpenu tormentolu, substancji żywicowych i woskowych, a także soli mineralnych.
Działanie surowca opiera się na typowych właściwościach garbnikowych. Związku z tym, że kłącze posiada garbniki hydrolizujące, to w doskonały sposób łączą się one z białkowymi składnikami błony śluzowej komórek, tworząc zespoły nierozpuszczalne w wodzie i trudno ulegające działaniu enzymów bakteryjnych. W taki sposób zmieniają one ciśnienie osmotyczne wewnątrz komórek, dając efekt ściągający.
Pięciornik kurze ziele
Związki czynne zawarte w kłączu utrudniają także przenikanie wody przez ściany jelit i rozrzedzenie treści jelitowej, hamują biegunkę oraz ubytek wody i elektrolitów z organizmu. Bardzo znaczące dla lecznictwa jest działanie lecznicze wyciągów wodnych z kłączy pięciornika, ponieważ działają one bakteriobójczo, hamują rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych i saprofitycznych oraz drożdżaków i innych grzybów w przewodzie pokarmowym. Ponadto, skład kłączy:
- Unieczynnia związki powstające z rozpadu martwych komórek i uszkodzonych tkanek np. metale ciężki, toksyny.
- Przeciwdziała drobnym krwawieniom z uszkodzonych naczyń włosowatych w błonie śluzowej całego przewodu pokarmowego.
- Zmniejsza stan zapalny błon śluzowych jamy ustnej, gardła, żołądka i jelit.
- Zapobiega rozszerzaniu naczyń krwionośnych.
- Wywiera na skórę działanie łagodzące i gojące.
Pięciornik kurze ziele – zastosowanie i działania niepożądane
Wszystkie przetwory i środki wytworzone z kłącza pięciornika odnajdują swoje zastosowanie podczas biegunek bakteryjnych, które powstały w wyniku zatrucia pokarmowego. Poza tym, działają one pomocniczo przy czerwonce i durach brzusznych. Nie zaleca się spożywania kłącza pięciornika w przypadku przewlekłych biegunek, ponieważ może mieć ono odwrotne działania, zwłaszcza gdy biegunce towarzyszą inne dolegliwości tj. owrzodzenie jelita grubego, gruźlica jelit, nowotwór układu pokarmowego.
Innymi ważnymi wskazaniami do przyjmowania środków w składzie z kurzym zielem są stany zapalne żołądka i jelit oraz krwawienia spowodowane owrzodzeniem jelita grubego lub odbytnicy. Dzięki szybkiemu i skutecznemu działaniu, kłącza nadają się do walki z bakteriami i zapaleniami układu moczowego. Medycyna lecznica zalicza to ziele do roślin, które posiadają działanie pomocnicze podczas raka żołądka.
Prócz przyjmowania wewnętrznego, stosuje się także kłącza do płukania dziąseł, jamy ustnej i gardła podczas stanów zapalnych, a także do irygacji w w zapaleniu pochwy i upławach. Ponadto, swoje zastosowanie znajduje również w łagodzeniu objawów uszkodzonej skóry. Przetwory z kłącza pięciornika nie powinno przyjmować się dłużej, niż to określi lekarz, ponieważ mogą one wywołać uporczywe zaparcia, a w większych dawkach spowodować wymioty oraz kolkę żołądkową lub jelitową.
Pięciornik kurze ziele – przetwory i ich przepisy
Kłącze pięciornika kurze ziele jest surowcem, które w dzisiejszej medycynie doskonale się odnajduje. Przede wszystkim służy ono do sporządzenia nalewki, odwaru, wina, zioła oraz jako płynny wlew i balsam. Swoje zastosowanie może mieć wewnętrzne, ale również zewnętrzne.
Odwar do wewnętrznego stosowania: 1 łyżkę rozdrobnionych kłączy należy zalać 1-1 1/2 szklanki zimnej wody i następnie łagodnie, na niskim ogniu pod szczelnym przykryciem przez pięć do dziesięciu minut. Kolejno, odstawić na około 10 minut i dokładnie przecedzić. Odwar należy pić maksymalnie po 2 łyżki do 1/4 szklanki po dwa lub trzy razy dziennie w przypadku biegunki i w innych chorobach przewodu pokarmowego.
Odwar do zewnętrznego stosowania: wyżej wymieniony przepis stosuje się do obmywań, okładów i płukania. W przypadku irygacji i lewatyw, mieszankę należy rozcieńczyć z równą ilością wody o temperaturze ciała ludzkiego.
Nalewka: Aby przygotować nalewkę należy przygotować ½ łyżeczki kłącza na ½ szklanki ciepłej, ale nie gorącej wody. Dobrze rozmieszać i stosować do płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych i anginie oraz do obmywania ran, czyraków i oparzeń.
Pięciornik kurze ziele
Wino z kłącza pięciornika: do butelki ponad półlitrowego półsłodkiego wina czerwonego dodać około 30 g sproszkowanych kłączy pięciornika i 10 g ziela krwawnika. Następnie macerować przez 14 dni, co jakiś czas wstrząsając. Po upływie dwóch tygodni gotowe do spożycia. Należy pić po małym kieliszku 2-3 razy dziennie na 60 min przed posiłkiem. Zalecane podczas małych krwawień wewnętrznych, połączonych z biegunką.
Zioła w krwawieniach z jelita grubego: należy dokładnie zmieszać po 50 g kłączy pięciornika i liści orzecha włoskiego oraz po 25 g kory kasztanowca, ziela pięciornika gęsiego, ziela krwawnika, kwiatów nagietka i kwiatów rumianku. Następnie otrzymaną mieszankę ( 3 łyżki) zalać w termosie 2 ½ szklanki wody wrzącej. Kolejno szczelnie zamknąć i pozostawić na 1 godz. Zioła należy pić 2/3 szklanki 3 razy dziennie między stałymi posiłkami. W celach wspomagających należy jednocześnie przyjmować po 1 tabletce witaminy B1 i po 1 drażetce witaminy C.
Wlew doodbytniczy: Należy zmieszać po 25 g kłączy pięciornika i ziela ptasiego rdestu oraz po 50 g kwiatów rumianku i kwiatów nagietka. Następnie zalać 1 ½ łyżki ziół 2 ½ szklanki ciepłej wody. Następnie mocno ogrzać do wrzenia i gotować pod szczelnym przykryciem przez 5 min. Odstawić na 10 min i dokładnie przecedzić. Tak przygotowany odwar wprowadzić do odbytnicy w pozycji leżącej i utrzymać go możliwie długo (20-30 min). Zaleca się stosowanie od dwóch do trzech razy w tygodniu w stanach silnych krwawień.
Pięciornik kurze ziele jest przede wszystkim rośliną, która po przetworzeniu doskonale radzi sobie z takimi dolegliwościami jak przewlekła biegunka, stany problemowe układu pokarmowego, a także przy silnych krwawieniach odbytniczych.
